چگونه بفهمم کبدم ناسالم است؟

صدای بورس - مهراز حبیبی؛ در سال ۲۰۲۱، هند اولین کشوری شد که بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) را در برنامه ملی خود برای پیشگیری و کنترل سرطان، دیابت، قلب و عروق قرار داد. بیماری ها و سکته های مغزی. کبد یکی از بزرگترین اندام های بدن است و به اندازه یک توپ فوتبال است. نقش اصلی کبد دفع سموم از بدن است. همچنین به هضم غذا کمک می کند.

بیماری های کبدی جان ۲ میلیون نفر را در سراسر جهان می گیرند

در حالی که سالانه ۲ میلیون نفر به دلیل بیماری های کبدی جان خود را از دست می دهند، طبق داده های سال ۲۰۱۵، بیماری های کبدی در هند ۱۸.۳ درصد از مرگ و میرهای ناشی از بیماری کبدی جهانی را تشکیل می دهند." شایع ترین انواع بیماری های کبدی در هند شامل هپاتیت ویروسی، بیماری کبد الکلی است. بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) در مورد هپاتیت ویروسی، در حالی که A و E از طریق غذا منتقل می شوند و نسبتاً بی ضرر هستند، B، C و D از طریق خون منتقل می شوند و می توانند منجر به نارسایی کبد و سرطان کبد شوند.

بیماری های شایع کبدی کدامند؟

چندین بیماری شایع کبدی وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD): این شایع ترین بیماری کبدی در سراسر جهان است و با چاقی و سندرم متابولیک مرتبط است. با تجمع چربی اضافی در کبد مشخص می شود که می تواند منجر به التهاب، فیبروز و در نهایت سیروز شود. می تواند به استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) تبدیل شود، یک شکل شدیدتر از این بیماری که با افزایش عوارض و مرگ و میر مرتبط با کبد همراه است.

بیماری کبد الکلی (ALD): این بیماری در اثر مصرف بیش از حد الکل ایجاد می شود و یکی از دلایل اصلی بیماری کبد در دنیای غرب است. این نوع بیماری کبدی می تواند از کبد چرب تا هپاتیت الکلی، یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی که با التهاب و نکروز سلول های کبدی مشخص می شود، متغیر باشد. مصرف مزمن الکل همچنین می تواند منجر به سیروز شود، وضعیتی که در آن کبد به طور دائم آسیب دیده و زخمی می شود.

هپاتیت ویروسی: هپاتیت B و C شایع ترین اشکال هپاتیت ویروسی هستند و مسئول بخش قابل توجهی از بیماری های کبدی در سراسر جهان هستند. این ویروس ها می توانند باعث التهاب حاد یا مزمن کبد شوند که می تواند منجر به سیروز و سرطان کبد شود. هپاتیت B و C از طریق تماس با خون یا مایعات بدن آلوده منتقل می شود و می توان با واکسیناسیون (در مورد هپاتیت B) یا با اجتناب از رفتارهای پرخطر مانند استفاده از سوزن مشترک یا داشتن رابطه جنسی محافظت نشده از آن پیشگیری کرد.

سیروز: این مرحله اواخر بیماری کبدی است که در آن کبد به طور دائم زخم می شود و دیگر نمی تواند به درستی کار کند. سیروز می تواند توسط عوامل مختلفی از جمله سوء مصرف الکل، هپاتیت مزمن ویروسی و NAFLD/NASH ایجاد شود. بیماران مبتلا به سیروز در معرض افزایش خطر ابتلا به عوارضی مانند آسیت، آنسفالوپاتی کبدی و کارسینوم کبدی هستند.

کارسینوم هپاتوسلولار (HCC): این شایع ترین نوع سرطان اولیه کبد است و معمولاً با بیماری مزمن کبدی مانند هپاتیت ویروسی، سیروز یا NAFLD/NASH همراه است. اغلب در مراحل اولیه بدون علامت است و تشخیص آن دشوار است. گزینه های درمانی برای HCC به مرحله بیماری بستگی دارد و ممکن است شامل جراحی، پیوند کبد، شیمی درمانی یا پرتودرمانی باشد.

بیماری خود ایمنی کبد: این گروهی از بیماری های کبدی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول های کبد حمله می کند و منجر به التهاب و آسیب می شود. به عنوان مثال می توان به هپاتیت خود ایمنی، کلانژیت صفراوی اولیه و کلانژیت اسکلروزان اولیه اشاره کرد. این بیماری ها در صورت عدم درمان می توانند باعث آسیب مزمن کبد و سیروز شوند.

هموکروماتوز: این یک بیماری ژنتیکی است که در آن بدن آهن بیش از حد از رژیم غذایی جذب می کند و منجر به اضافه بار آهن در کبد و سایر اندام ها می شود. با گذشت زمان، این می تواند باعث آسیب کبد، سیروز و سرطان کبد شود. هموکروماتوز را می توان با حذف منظم آهن اضافی از بدن از طریق فلبوتومی (خونریزی) درمان کرد.

عوامل خطرناک کدامند؟

چندین عامل خطر وجود دارد که می تواند احتمال ابتلای فرد به بیماری کبدی را افزایش دهد.

مصرف طولانی مدت الکل سنگین یک عامل خطر شناخته شده برای بیماری های کبدی است. کبد مسئول تجزیه الکل است و نوشیدن بیش از حد می تواند منجر به التهاب و آسیب به سلول های کبد شود که در نهایت می تواند منجر به نارسایی کبد شود. خطر ابتلا به بیماری کبدی الکلی ارتباط مستقیمی با میزان و مدت مصرف الکل دارد.

اضافه وزن یا چاقی، به ویژه با رژیم غذایی سرشار از قند و چربی اشباع شده، می تواند خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) را افزایش دهد. افراد مبتلا به دیابت و کلسترول بالا نیز در معرض افزایش خطر ابتلا به NAFLD هستند.

هپاتیت B و C عفونت های ویروسی هستند که می توانند منجر به بیماری مزمن کبدی از جمله سیروز و سرطان کبد شوند.

برخی از بیماری های کبدی، مانند هموکروماتوز و کلانژیت صفراوی اولیه، می توانند در خانواده ها ایجاد شوند. هموکروماتوز یک بیماری ژنتیکی است که باعث جذب بیش از حد آهن در بدن می شود که می تواند به کبد و سایر اندام ها آسیب برساند. کلانژیت صفراوی اولیه یک بیماری خود ایمنی است که به مجاری صفراوی در کبد آسیب می رساند.

قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی، داروها و سموم محیطی مانند آفلاتوکسین (موجود در بادام زمینی و ذرت آلوده)، وینیل کلرید (مورد استفاده در تولید پلاستیک) و برخی داروها مانند استامینوفن (تیلنول) می تواند به کبد آسیب برساند و خطر بیماری کبدی را افزایش دهد.

افراد مبتلا به دیابت در معرض افزایش خطر ابتلا به NAFLD و سایر بیماری های کبدی هستند. دیابت می تواند باعث مقاومت به انسولین شود که می تواند منجر به تجمع چربی در کبد و متعاقب آن التهاب و آسیب شود. مدیریت طولانی مدت دیابت بر اندام ها و سیستم های بدن، از جمله کبد تاثیر می گذارد. عملکردهای کبد شامل حذف سموم از خون، ایجاد صفرا است که به هضم کمک می کند و سطح قند خون را تنظیم می کند.

دیابت خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) را افزایش می دهد، وضعیتی که در آن تجمع چربی در کبد وجود دارد که می تواند به کبد آسیب برساند. دیابت کنترل نشده همچنین خطر ابتلا به سیروز، یک بیماری مزمن کبدی را افزایش می دهد. عواقب متعددی که سیروز ایجاد می کند شامل احتباس مایعات در شکم، خونریزی از وریدهای گشاد شده در مری یا معده و افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد است.

با افزایش سن، خطر ابتلا به بیماری کبد در افراد افزایش می یابد. این تا حدی به این دلیل است که کبد در پردازش سموم با افزایش سن کارایی کمتری پیدا می‌کند و تا حدودی به این دلیل است که افراد مسن‌تر به احتمال بیشتری به سایر عوامل خطرناک مانند چاقی یا دیابت مبتلا هستند.

توجه به این نکته مهم است که بیماری کبدی گاهی اوقات می تواند بدون هیچ عامل خطرناک شناخته شده ای ایجاد شود. به همین دلیل، حفظ یک سبک زندگی سالم، معاینات منظم با پزشک برای نظارت بر سلامت کبد و در میان گذاشتن هرگونه نگرانی یا علائم با پزشک مهم است.

علائم هشدار دهنده ای که باید به پزشک مراجعه کرد چیست؟

علائم هشداردهنده مراجعه به پزشک عبارتند از:

یرقان: زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان) علامت هشدار دهنده بیماری کبدی است و باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.

درد شکم: شکم درد شدید یا مداوم درد، به خصوص در سمت راست بالا، ممکن است نشان دهنده بیماری کبد باشد و باید توسط یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ارزیابی شود.

تورم: تورم یا تجمع مایع در پاها، مچ پا یا شکم می تواند نشان دهنده بیماری کبد باشد و باید توسط یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ارزیابی شود.

خستگی. : خستگی یا ضعف مزمن که با استراحت یا خواب برطرف نمی شود ممکن است نشانه بیماری کبدی باشد و باید توسط یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ارزیابی شود.

از دست دادن اشتها: کاهش قابل توجه اشتها یا کاهش وزن ناخواسته می تواند علامت هشدار دهنده بیماری کبد باشد.

تغییرات در عادات روده: تغییرات در عادات روده مانند اسهال، یبوست، یا مدفوع رنگ پریده یا خاک رس، می تواند نشانه بیماری کبد باشد و باید توسط پزشک ارزیابی شود.

خارش مداوم (خارش) که با درمان‌های بدون نسخه برطرف نمی‌شود، ممکن است نشانه‌ای از بیماری کبدی باشد و باید با درمان ارزیابی شود.

تغییرات ذهنی: سردرگمی، از دست دادن حافظه یا تغییرات شخصیتی می تواند نشانه ای از بیماری کبدی باشد و باید توسط یک پزشک متخصص ارزیابی شود. توجه به این نکته مهم است که این علائم می تواند ناشی از شرایط دیگر نیز باشد، بنابراین دیدن آن مهم است. برخی از افراد مبتلا به بیماری کبدی ممکن است تا زمانی که بیماری پیشرفت نکرده باشد، هیچ علامتی را تجربه نکنند، بنابراین معاینات منظم و آزمایشات عملکرد کبد ،برای افراد در معرض خطر توصیه شود.