در سال ۱۳۵۷و بعد از انقلاب اسلامی، با توجه به التهابات سیاسی و تغییر سیاست‌گذاری اقتصادی، درآمدهای ارزی سابق کشور با ابهام مواجه و باعث شدند نرخ ارز با جهش چشمگیری مواجه شود.
مطابق داده‌های غیررسمی در نخستین سال‌های پس از وقوع انقلاب، نرخ ارز از قیمت ۷تومان، به ۱۰تومان رسید. به این ترتیب نخستین شوک ارزی اقتصاد کشور با ۴۰ درصد افزایش در سال ۵۷اتفاق افتاد.
قطعنامه ۵۹۸
قیمت هر دلار آمریکا تا قبل از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در بازار تهران ۱۴۵ تومان بود ولی پس از اعلام رسمی پذیرش در یک روز با سقوط آزاد به ۷۵ تومان کاهش پیدا کرد و این روند ادامه دار شد و به حدود ۵۰ تومان رسید. در سال ۷۰ افزایش ناگهانی در نرخ غیررسمی ارز به وقوع پیوست و دلار از قیمت ۸/۶ تومان به ۱۴۲تومان رسید. در سال‌های ۷۰ و ۷۱، با وجود تورم‌های بالای ۲۰درصدی، سیاست‌گذاران پولی با تزریق ارز به بازار به نوعی از آن محافظت کردند.
تورم شدید اقتصادی
با تشدید روند افزایشی قیمت‌های داخلی و تورم اقتصادی، نرخ ارز نیز به ناگهان در سال‌های ۷۳ و ۷۴ جهش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد. به این ترتیب اولین شوک عمده افزایشی در نرخ ارز، پس از شوک اولیه در سال ۵۷، در این دوره بود. نرخ ارز در سال ۷۳در حدود ۴۶درصد افزایش و به ۲۶۳تومان رسید و در سال ۷۴نیز در حدود ۵۳درصد افزایش و به ۴۰۳تومان رسید. چنین جهشی در نرخ ارز و در اقتصاد کشور بی‌سابقه بود.
از سال ۷۳به بعد، دولت مجددا اقدام به تثبیت نرخ ارز مرجع کرد. پیش از این، نرخ ارز رسمی بانک مرکزی تنها ۵ ریال افزایش و از ۱۷۵تومان در سال ۷۳، به ۱۷۵.۵ تومان در سال ۸۰ رسیده بود.
ارز در بازار آزاد در سال ۸۰ با قیمتی در حدود ۷۹۲تومان مبادله می‌شد که مشابه سال ۷۰ بود، در این سال شکاف ایجاد شده در سیستم ارزی چند نرخی، سیاست‌گذاران پولی را مجبور به تعدیل نرخ ارز غیررسمی کرد. در سال ۸۰ قیمت ارز در بازار آزاد، بیش از چهار و نیم برابر نرخ رسمی آن بود.
نابسامانی بازار ارز و رانت‌های گسترده
به این ترتیب در سال ۸۱، در پی نابسامانی بازار ارز و رانت‌های گسترده ناشی از چند نرخی بودن ارز، بانک مرکزی اقدام به افزایش نرخ ارز رسمی و رساندن آن به سطح ۷۹۵تومان کرد.
نرخ ارز در دهه هشتاد، از ۸۱۳ تومان به ۱۱۰۰تومان رسید، یعنی رشدی تقریبا ۲۸درصدی داشت. در سال ۹۰ نرخ ارز به صورت شتابان بود. نرخ غیررسمی ارز در پایان سال ۸۹ معادل ۱۰۳۳ تومان بود، اما در پایان اسفند سال ۹۰، بهای ارز در بازار آزاد ایران به میزان ۱۸۹۲تومان تعیین شد. یعنی در سال ۹۰، نرخ غیررسمی ارز حدود ۸۳ درصد افزایش یافت. بیشترین افزایش قیمت در دی‌ماه این سال اتفاق افتاد و نرخ ارز در عرض یک ماه رشدی ۱۸درصدی به خود دید. شوک ارزی سال ۹۰در سال بعد نیز ادامه یافت. افزایش ناگهانی بعدی در نرخ ارز، در مهرماه سال ۹۱رخ داد. در این ماه نرخ ارز با تقریبا ۹۰۰ تومان افزایش، به رقم ۳۱۸۲ تومان رسید. البته در سال ۹۱دامنه نوسانات نرخ ارز بسیار زیاد بود و دلار بر حسب ریال رقم ۴۰۰۰ تومان هم تجربه کرد ولی بعد از آن روند کاهشی به خود گرفت و در سال ۹۲ بین ۳۰۰۰ تا ۳۱۰۰ تومان در نوسان بود.
رکورد قیمت
سال ۹۳ تا ۹۶ قیمت دلار حالت نوسانی داشت و و چیزی مابین ۳۰۰۰ تومان تا ۴۲۰۰ تومان در نوسان بود، اما سال ۹۷ تا ۹۹ را با وجود اتفاقات مهمی همچون خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها و غیره را می‌توان دوران بحران اقتصادی ایران و در نهایت رسیدن دلار به رکورد ۳۰ هزارتومان و سکه طلا به ۱۵ میلیون تومان برشمرد. از سال ۱۴۰۰ تا به امروز دلار همواره در حال نوسان و صعود است و به نوعی که بحران ارزی شکل گرفته است و قیمت ارز از محدوده ۲۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان به حدود ۶۰ هزار تومان رسیده است.
- مرضیه حیدری - خبرنگار
- شماره ۵۰۵ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما