به گزارش صدای بورس ، شروع فعالیت صنعت پرداخت در ایران از سال ۱۳۵۰ انجام شد، به این صورت که ۴ سال بعد از اختراع اولین دستگاه‌های خودپرداز بانکی در جهان، بانک تهران با خرید تعدادی از دستگاه های ATM و نصب و راه اندازی آنها وارد حوزه پرداخت الکترونیک شد. از اواسط دهه ۷۰ مجدداً دستگاه‌های خودپرداز بانکی و کارت‌های بانکی به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن با افزایش تقاضا از سمت کاربران منجر به افزایش این سرویس‌ها و ابزارهای پرداخت شد.
با به وجود آمدن شبکه شتاب بانک مرکزی در شبکه پرداخت بانک‌ها پیشرفت بیشتری حاصل شد و مردم بانک‌هایی را ترجیح دادند که عضو شبکه شتاب باشند. پس از آن شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت الکترونیک بنام psp به وجود آمدند و راهکارها و محصولاتی را به دارندگان کارت‌های بانکی ارائه دادند که می‌توان به دستگاه‌های کارتخوان، درگاه‌های پرداخت اینترنتی و کدهای ussd اشاره کرد. به صورت خلاصه یک پرداخت الکترونیکی می‌تواند به صورت پرداخت جهت خرید کالا یا خدمات در اینترنت تعریف شود که شامل تمام عملیات مالی با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی است.
ارزش شاپرک به تولید ناخالص اسمی از سال ۱۳۹۳ رشد صعودی و مثبتی داشته و در زمستان ۱۳۹۷ به ۱۵۸ درصد رسید. اما پس از آن در یک روند نزولی به پایین تر از ۱۰۰ درصد رسید که این عدد در پاییز ۱۴۰۱ به ۸۷ درصد رسید که چند نکته مهم را در بر خواهد داشت:
رشد تولید ناخالص به سبب رشد واقعی اقتصادی کشور بوده است که البته این موضوع اهمیت کمتری در این روند داشته است. همچنین کاهش مبادلات روزمره کشور در پی ایجاد رکود و کاهش تقاضای واقعی مردم در سطح عمومی اقتصاد کشور اثر با اهمیت‌تری داشته است.
در نمودار به ارزش شاپرک نسبت به نقدینگی کل کشور پرداخته شده است این شاخص نشان می‌دهد که صنعت پرداخت الکترونیک تا چه میزان در اقتصاد ملی نقش داشته و چقدر درتسهیل مبادلات اقتصادی کشور موثر بوده است. اما این نمودار اکنون روند صعودی داشته و در اسفند ماه به رکود جدید ۱۸.۴ درصدی رسید این نسبت هر چه بیشتر باشد نشان دهنده افزایش تقاضا در جامعه و بالا بودن سرعت گردش پول است که البته نمودار سمت چپ که ماهانه است و مربوط به ماه‌های اخیر روند صعودی را نشان می‌دهد.
در کشور بیش از ۱۰ میلیون عدد کارتخوان فعال وجود دارد. از این مقدار بیش از ۱۹ درصد متعلق به پرداخت الکترونیک پاسارگاد، ۱۴ درصد سپ و ۱۱ درصد نیز متعلق به رکیش و رتاپ است. نکته با اهمیت اینکه بزرگترین دارنده ابزار کارتخوان در سال‌های گذشته به پرداخت ملت بوده که در چند سال اخیر سهم بازار خود را از دست داده و شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد سهم بازار خود به طرز چشمگیری افزایش داده است. اما در تیر ماه ۱۴۰۲ نشانه‌های افزایش سهم بازار در شرکت‌های پرداخت کوچکتر از جمله آرین پی و امید پی دیده می‌شود. در چهار ماه ابتدایی ۱۴۰۲ سهم بازار آرین پی ۶۱ درصد و سهم بازار امید پی ۵۸ درصد رشد داشته است.
نمودار زیر سهم بازار شرکت‌های پرداخت از بازار کارتخوان فروشگاهی را نشان می‌دهد. هر چه نمودار پایین و راست باشد کارایی شرکت بیشتر خواهد بود و هرچه حباب شرکت به سمت بالا و چپ باشد کارایی ضعیف‌تری را نشان می‌دهد.
در این نمودارها به‌پرداخت ملت به لحاظ کارایی وضعیت بهتری را دارا است و به نظر پی‌پاد ضعیف‌ترین کارایی عملیاتی را با دارا بودن سهم بازار (تعدادی) ۲۰ درصدی و سهم مبلغی ۱۲ درصدی دارا است. البته پی‌پاد سهم از کل ابزار رو به بالایی دارد که این موضوع با تاخیر روی عملیات اثرگذار است.
روند عملیاتی در به‌پرداخت، پی‌پاد و سپ
عمده فروش این سه شرکت از محل فروش پین و شارژ است که بطور معمول بیش از نیمی از کل درآمد شرکت‌ها را در بر می‌گیرد. پس از این بخش درآمدی، درآمد ناشی از تراکنش‌های شاپرکی که بیشترین سهم کارمزد درآمدهای شاپرکی بوده متعلق به ابزار کارتخوان است. این بخش درآمدی در به‌پرداخت ملت با اهمیت‌تر بوده و این موضوع به این دلیل است که به پرداخت بزرگترین ابزار را در حوزه‌های پذیرش و کارتخوان و موبایلی در اختیار دارد. درآمد پشتیبانی نیز دیگر بخش درآمدی با اهمیت شرکت‌های این حوزه است که پی‌پاد بیشترین سهم درآمدی را در این حوزه دارا است. سایر بخش های درآمدی سپ نیز علاوه بر محل فروش پین و شارژ مربوط به بخش کارتخوان است و بیش از ۹۵ درصد درآمد را این دو به خود اختصاص داده است.
روند رو به رشد درآمدی در هر سه شرکت بزرگ حوزه پرداخت کاملا مشهود است و افت فروش به‌پرداخت در سال گذشته به دلیل تغییر سال مالی و اتمام سال مالی گذشته با ۹ ماه بوده است. موضوع مهم بازیگری به پرداخت ملت در همه ابزارهای پذیرش و لیدر بودن در همه بخش های صنعت پرداخت است که به روند با ثبات افزایش درآمدهای شرکت منجر شده است. شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد به افزایش سهم بازار خود در چند سال اخیر توانسته اکنون به عنوان بزرگترین شرکت دارنده کارتخوان‌های فروشگاهی شناخته شود و این موضوع می‌تواند درآمد آتی خوبی برای این شرکت داشته باشد. سپ در سال گذشته حدود ۴ هزار میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشته است. رشد درآمد سپ به نسبت در سال گذشته مناسبتر بوده است و در ۵ سال اخیر درآمد سپ حدودا ۵.۴ برابر شده است.
- آرش صدیقی - تحلیلگر بازار سرمایه
- شماره ۵۱۱هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما