جبران ضرر خصوصی‌سازی در واگذاری‌ها 

به گزارش صدای بورس، سوم اردیبهشت ماه ۸۵ درصد از سهام سرخابی‌ها به قیمت هر سهم استقلال ۳ هزار و ۴۶ ریال و ارزش کل معامله این باشگاه در بازار سهام حدود ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان و قیمت هر سهم باشگاه پرسپولیس ۳ هزار و ۵۸۰ ریال و ارزش کل معامله رقمی حدود ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان معامله شد.

بر این اساس، ۶ بانک «شهر، ملت، تجارت، صادرات، رفاه و اقتصاد نوین» جزو متقاضیان خرید سهام باشگاه پرسپولیس و چهار شرکت از هلدینگ خلیج فارس، پتروشیمی بوعلی‌سینا، پتروشیمی تندگویان، پتروشیمی پارس و پتروشیمی بندر امام خریداران باشگاه استقلال بودند.
خریدارانی که به آنها وعده تخفیف در صورت انجام برخی کارها داده شد؛ در صورتی که خریدار بتواند نسبت سود ناخالص به درآمد عملیاتی را از سال دوم واگذاری به بعد حداقل در سطح ۲۵ درصد حفظ کند، به ازای هرسال تحقق این نسبت معادل ۳۰ درصد تخفیف در مبلغ یک قسط برخوردار خواهد بود، در صورت افزایش این نسبت به ۳۰ درصد، تخفیف قابل اعمال معادل ۴۰ درصد خواهد بود.
در صورتی که درآمد حاصل از برند، علائم تجاری و تبلیغات محیطی در ۳ سال متوالی در طول قرارداد نسبت به سال قبل از آن حداقل ۵۰ درصد افزایش یابد خریدار به ازای هر سال تحقق این نسبت معادل ۳۰ درصد از مبلغ یک قسط مشمول تخفیف خواهد بود.
در صورتی که میانگین نسبت درآمد حاصل از فروش بازیکن شامل نقل و انتقال و یا حق رشد به کل درآمدهای عملیاتی شرکت در ۵ سال پس از واگذاری ۳۰ درصد باشد، معادل ۲۰ درصد از مبلغ یک قسط مشمول تخفیف خواهد بود.
در صورت کسب عنوان قهرمانی در لیگ قهرمانان باشگاه‌های آسیا معادل ۵۰ درصد و یا کسب قهرمانی در لیگ برتر معادل ۲۰ درصد تخفیف از مبلغ یک قسط بهره‌مند خواهد شد.
همچنین عنوان شده است که خریداران بلوک‌های ۸۵ درصدی دو باشگاه استقلال و پرسپولیس در صورت احراز شرایط مقرر در شیوه‌نامه تشویق بخش خصوصی و تعاونی از مزایای این شیوه نامه به شرح زیر برخوردار خواهند بود:
افزایش سقف کل زمانی و مجموع تعداد اقساط برای خریداران بخش خصوصی تا میزان یک سوم و برای خریداران بخش تعاونی تا میزان دو پنجم جمع مدت و تعداد اقساط مصوب.
بازپرداخت پلکانی اقساط با شیب ۱۰ رشد سالانه برای خریداران بخش‌های خصوصی و تعاونی، به ماخذ ۱۰۰ درصد برای رقم میانه دوره اقساط.
نرخ سود فروش اقساطی برای خریداران بخش‌های تعاونی و خصوصی واقعی به ترتیب معادل ۲۰ و ۲۱ درصد و سایر خریداران معادل ۲۳ درصد.

واگذاری‌های اشتباه
مجتبی فریدونی، کارشناس حقوقی و مدیریت ورزش درخصوص واگذاری سرخابی‌ها گفت: این واگذاری از همه لحاظ غلط است؛ هم غلط و هم غیرقانونی آن هم به دلایل مختلف. اول اینکه بانک‌ها بر اساس ماده ۱۶ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید نباید بنگاهداری کنند و موظف بودند بنگاه‌هایی را که کار غیربانکی می‌کنند، بفروشند. وی افزود: طبق قانون اگر بانک‌ها، بنگاه‌های فعال در زمینه غیربانکی را نفروشند جرایمی از جمله افزایش مالیات تا ۵۵ درصد برای آنها در نظر گرفته می‌شود. از طرف دیگر از دیدگاه کلی هم این واگذاری اقتصادی نبود چون هر دو باشگاه استقلال و پرسپولیس زیان‌ده هستند.
این کارشناس حقوقی و مدیریت ورزش با تاکید بر زیان انباشته کلان این دو باشگاه گفت: هر دو مجموعه روی هم حدود ۱۲۱ میلیارد تومان زیان دارند که براساس آخرین صورت‌های مالی شش ماهه حسابرسی شده است ضمن آنکه حدود ۱۶۲۲ میلیارد تومان بدهی و ۱۴۶۱ میلیارد تومان زیان انباشته هم وجود دارد که نباید نادیده گرفت.
فریدونی در پاسخ به اینکه چشم‌انداز سودآوری این دو باشگاه را چطور می‌بینید، گفت: هیچ چشم‌اندازی برای سودآوری این دو باشگاه حداقل در کوتاه مدت و میان‌مدت وجود ندارد و این شرکت‌ها درآمدزایی ندارند؛ منابع درآمدزایی در دنیا حق پخش اسپانسری و درآمدهای روز مسابقه از جمله خدمات و بلیت فروشی است در حالی که در ایران حق پخش که عمده‌ترین بخش کسب درآمد است، وجود ندارد و درآمدهای روز مسابقه نیز چشمگیر نیست چون هم بلیت ارزان است وهم تعداد کمی برای تماشا می‌روند درحالی که مثلا در انگلیس منچستر یونایتد اول فصل، بلیت کل فصل را ۵۰۰ پوند می‌فروشد و مبلغ را اول فصل می‌گیرد.
وی با اشاره به ورود این دو باشگاه به بازار سرمایه ادامه داد: خریداران انتخابی با فشار دولت مجبور شدند ورود کنند تا مشکلات این دو تیم حل شود و مجوز حرفه ای بگیرند هرچند به نظر من بورس هم در این زمینه سهل انگاری کرده یا تسلیم خواسته‌ها شده است. فریدونی به مصوبه هیات وزیران وعدم رعایت مقررات این بخش هم اشاره کرد و گفت: بر اساس مصوبه هیات وزیران عرضه شرکت‌ها باید ۲۰ روز پس از تاریخ نخستین آگهی باشد در صورتی که عرضه سرخابی‌ها ۲۶ فروردین از طرف سازمان خصوصی سازی ابلاغ و در روزنامه‌ها منتشر شد و ۳ اردیبهشت در بورس معامله شد در حالی که باید ۱۵ اردیبهشت می‌بود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به ماده ۲۵ دستورالعمل معاملات فرابورس و نادیده گرفته شدن آن هم اشاره کرد و افزود: برای معاملات عمده بلوکی بالاتر از ۵۰ درصد باید حداقل ۷ روز کاری قبل از آن در دبیرخانه فرابورس ثبت و آگهی شود در حالی که در این معامله ۲۸ فروردین در فرابورس آگهی شد و طبق دستورالعمل باید ششم اردیبهشت عرضه می‌شد! از این رو می‌توان گفت همه قوانین و مقررات را زیر پا گذاشتند و قوانین نادیده گرفته شد البته برنده ماجرا دولت بود چون دو شرکت زیان ده با بدهی انباشته حدود ۳ هزار میلیارد تومانی را حدود ۶ هزار میلیارد تومان به این دو بانک فروخت که با احتساب سود اقساط ۲۳ درصدی شش ساله، دولت این دو باشگاه را ده هزار میلیارد تومان فروخته و گل کاشته است!
این فعال عرصه حقوق و ورزش با تاکید بر اینکه «خصوصی سازی در این سال‌ها هرچه را مفت فروخته این بار خوب فروخته است»، تصریح کرد: البته هنوزسهامشان جا به جا نشده (تا لحظه تنظیم گزارش) چون وقتی قرار است سهام جا به جا شود، کنسرسیوم می‌خرند و باید قراردادهای واگذاری امضا شود، البته برخی از جمله بانک شهر اعلام کرده‌اند این واگذاری، رد دیون است که در این صورت فرآیند کار طولانی‌تر از جابه‌جایی سهام است و هیات دولت باید رد دیون را مصوب کند که در این صورت شاید سه، چهار ماه دیگر هم نتوانند سهام را به طور رسمی و قانونی جابه جا کنند هرچند اعلام کردند که انجام شده است.

درحال حاضر فقط مشکل تیم‌ها حل شد
این کارشناس در ادامه درباره اجبار دولت برای خرید سرخابی‌ها توسط بانک‌ها و پتروشیمی‌ها گفت: در شفاف‌سازی‌های اعلامی در کدال صراحتا اعلام کردند که نمی خواستیم و شورای پول و اعتبار مجبورمان کرده است در حالی که شورای پول و اعتبار نمی تواند مصوبه ای بر خلاف مصوبه مجلس و قانون رسمی بدهد. وقتی آنجا گفته شده بانک‌ها، بنگاه‌های غیربانکی نداشته باشند شورای پول و اعتبار نمی‌تواند به بانک‌ها این مجوز را بدهد تا مشکل این دو باشگاه برای انتقال سهام و رفع مشکل مالکیت مشترک حل شود.

هر سرمایه‌گذاری به دنبال سود است نه ضرر
فریدونی در ادامه با نگاهی به تجربه جهانی واگذاری‌ها که در سایر کشورها مرسوم است، گفت: هرچند نمونه‌های زیادی دردنیا وجود دارد اما هیچ‌جا به این شکل نیست؛ بانک‌ها از پولی که در فوتبال است بهره‌مند می‌شوند و سود می‌برند نه اینکه به فوتبال پول بدهند. در دنیا گلدمن ساکس، استادیوم جدید رئال مادرید و بارسلونا را با دو میلیارد دلار تامین مالی کرده و درمقابل ۸ درصد حق پخش این دو باشگاه را به مدت ۵۰ سال گرفته است یعنی از درآمدهای آتی آنها استفاده کرده و به آنها وام داده است.
وی ادامه داد: امروز، هر گلی که در لالیگا زده می‌شود، گلدمن ساکس ۱۷۰ هزار یورو درآمد دارد به عبارتی بانک‌ها از محبوبیت و از جریان پولی که در فوتبال است استفاده می‌کنند نه اینکه به فوتبال پول بدهند و از فوتبال حمایت کنند. در انگلیس تیم آخر جدول حدود ۱۰۰ میلیون پوند از حق پخش درآمد دارد که می‌تواند امتیازحق پخش را بدهند و وام بگیرد نه اینکه شرکت زیان ده ورشکسته‌ای را تقبل و به او پول بدهد.

سهامداران باشگاه‌های فوتبال را بشناسید
فوتبال پرطرفدارترین ورزش جهان است. همه ساله مسابقات مختلف در سراسر جهان و هر چهار سال یک‌بار، جام جهانی فوتبال، صدها هزار نفر را به استادیوم‌ها می‌کشاند و میلیاردها نفر را پای رادیو و تلویزیون می‌نشاند. امروزه فوتبال نه فقط به عنوان یک ورزش پرطرفدار و جذاب بلکه در مقام صنعتی پولساز هم مورد توجه است. در واقع، ورزش فوتبال به صنعتی چندمیلیارد دلاری با درآمدهای کلان تبدیل شده است.
در سراسر جهان، ده‌ها باشگاه فوتبال در قالب شرکتی در بورس‌ها پذیرفته شده و سهام‌شان خرید و فروش می‌شود. به عنوان نمونه، در انگلستان سهام بیش از ۲۰ باشگاه فوتبال در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. در حال حاضر، ۱۰ باشگاه فوتبال برتر جهان با بیشترین ارزش بازار در اروپا حضور دارند. پرتغال با ۴ باشگاه، ایتالیا با ۲ باشگاه و کشورهای بریتانیا، آلمان، فرانسه و دانمارک هر یک با یک باشگاه، مالک ارزشمندترین باشگاه‌های فوتبال جهان هستند. در این فهرست، تیم منچستریونایتد انگلیس با ۲.۹ میلیارد دلار در صدر قرار دارد. ارزش بازار این باشگاه در سال گذشته به ۳.۵۲ میلیارد دلار رسیده بود. سهام منچستریونایتد با نماد MANU در بورس اوراق بهادار نیویورک معامله می‌شود.
در ۲۵ سال گذشته، مجموع درآمد باشگاه‌های فوتبال پذیرفته‌شده در بازار سهام بیش از ۷ برابر افزایش داشته است. این رشد چشمگیر از ۱.۱ میلیارد یورو در فصل ۷/۱۹۹۶ به ۸.۲ میلیارد یورو در فصل ۲۱/۲۰۲۰ نشان‌دهنده ماهیت جذاب سرمایه‌گذاری در سهام این باشگاه‌هاست. موسسه Deloitte در گزارشی پژوهشی پیش‌بینی کرد، روند درآمدزایی باشگاه‌های فوتبال و ارزش سهام آنها در چند سال آینده صعودی خواهد بود و از مرز ۱۰ میلیارد یورو عبور خواهد کرد. منابع درآمدی باشگاه‌های فوتبال، متنوع است، به طوری که برخی از بزرگترین و گرانترین باشگاه‌های ورزشی جهان، نماینده‌ای در صنعت فوتبال دارند. به عنوان مثال، شرکت‌های نایک، آدیداس، پوما و... با باشگاه‌ها و تیم‌های ملی فوتبال قرارداد اسپانسری دارند. برخی شبکه‌های تلویزیونی مبلغی را برای پخش مسابقات به این تیم‌ها می‌پردازند که به آن «حق پخش» می‌گویند. باشگاه‌های فوتبال در هر کشور و برخی در سراسر جهان، هواداران پرشور و متعصبی دارند که به تیم محبوب‌شان کمک‌ مالی می‌کنند.
باشگاه‌های فوتبال پذیرفته شده در بورس‌ها همچون دیگر شرکت‌های بورسی، دارای سهامداران بزرگ و کوچک هستند. مالکان اصلی این باشگاه‌ها عمدتا سرمایه‌داران و صاحبان کسب‌وکارهای مختلف و گاه نهادهای سرمایه‌گذاری هستند. به عنوان نمونه، در پی مشکلات باشگاه فوتبال وستهم یونایتد، در سال ۲۰۰۹ مالکیت این باشگاه به CB Holding (شرکت مدیریت دارایی تحت مالکیت بانک سرمایه‌گذاری استرامور-بورداراس) واگذار شد. در همین سال، تیم قدرتمند لیورپول برای تامین مالی ۳۵۰ میلیون یورویی از دو بانک واچوویا و رویال بانک اسکاتلند کمک گرفت. تیم پورتس‌ماوث به استاندارد بانک آفریقای جنوبی و ساوت‌همپتون به بانک بارکلیز بدهکار بودند.
بیش از دو دهه است که صنعت فوتبال به زمین بازی بانک‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. از الیگارش‌های روس تا خاندان‌های سلطنتی خاورمیانه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری آمریکایی، همه خواهان تصاحب سهام باشگاه‌های فوتبال بوده و هستند. در این میان، گاه کنسرسیومی متشکل از بانک‌ها شکل گرفته تا خرید ورزشگاه‌ها و باشگاه‌های فوتبال را انجام دهند. برخی بانک‌ها هم اسپانسر مسابقات بوده‌اند.
با این حال، این روند در حال تغییر است و برخی بانک‌ها در حال خروج از این فضا هستند. به گفته مشاوران مالی، باشگاه‌های فوتبال به هیچ وجه دارایی‌های ساده‌ای برای تملک و کنترل نیستند. در واقع، این بازی نیست که بانک‌ها در آن وارد شوند. از نگاه باشگاه‌های فوتبال، حضور بانک‌ها در هیات مدیره، تضمینی برای دسترسی مدیریت باشگاه به پول‌های کلان است اما خود بانک‌ها نیز سهامدارانی دارند که باید پاسخگویشان باشند.
به طور کلی چنین به نظر می‌رسد که حضور بانک‌ها یا شرکت‌های مدیریت دارایی به عنوان سهامدار یا مالک در باشگاه‌های فوتبال منعی ندارد و می‌تواند سودآور هم باشد اما این زمانی ممکن است که بانک‌ها، صنعت فوتبال را به عنوان یک سرمایه‌گذاری ببینند. به بیان ساده، اگر با استراتژی سرمایه‌گذاری مناسب وارد صنعت فوتبال شوند، هم برای سهامداران خود و هم برای هواداران تیم‌های فوتبال سودآور خواهند بود.
در جدول، اسامی تعدادی از تیم‌های فوتبال لیگ برتر انگلیس به همراه ارزش خالص تیم و مالک عمده آنها را مشاهده می‌کنید.

• مونا ربیعیان - خبرنگار
• شماره ۵۳۹ هفته نامه اطلاعات بورس