به گزارش صدای بورس، کارگزاری سهم آشنا با بیش از ۳۶ سال سابقه فعالیت یکی از قدیمی‌ترین کارگزاری‌های فعال در بازار سرمایه است. با توجه به برنامه‌های تدوین شده یکی از سیاست‌ها و اولویت‌های مهم این کارگزاری، پیشرو بودن در ارائه تمامی حوزه‌های بازارسرمایه همچون بازار دارایی‌های فکری، تامین مالی جمعی و تأسیس انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری است، به بیانی دیگر هرجا خدمتی از بازار سرمایه وجود دارد باید منتظر نام کارگزاری سهم آشنا باشید. اینها بخشی از اظهارات حسن رضایی‌پور، مدیرعامل کارگزاری سهم آشناست که در این گفت وگو به تبیین برنامه‌های خود پرداخت.
* نگاهی به بازار داشته باشیم؛ وضعیت بازارسرمایه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در بازاری فعالیت می‌کنیم که اصطلاحا آینده را معامله می‌کند. بنابراین، اولین مشکل حال حاضر بازار، عدم پیش بینی‌پذیری اقتصاد و نگرانی از تغییر سیاستهای مسئولان دولتی است. به محض به‌وجود آمدن چنین شرایطی، اولین بازاری که مردم می‌توانند از آن خروج کنند، بازار سرمایه است؛ البته نقدشوندگی بازار مزیتی است که امروز به تهدید تبدیل شده است؛ به بیانی دیگر راحت‌ترین بازار برای نقد کردن دارایی سرمایه ای بازار سرمایه است. بنابراین پیش‌بینی کاهش رشد اقتصادی و حاشیه سود به سرعت در بازار حالت پنیک ایجاد کرده و سرمایه گذاران را در نقد کردن دارایی‌ها به رقابت منفی وا می‌دارد تا جایی که با هیجان زیاد اقدام به فروش و خروج از این بازار می‌کنند. قطعا سرمایه خارج شده در صورت وارد شدن به بازار دارایی‌های سرمایه ای نظیر مسکن و خودرو رفتار معکوس را به دلیل عدم نقد شوندگی به دنبال خواهد داشت بنابراین حتی در شرایط ثبات و اطمینان بازگشت سرمایه‌های خارج شده زمانبر خواهد بود.
* و در این شرایط اوراق بدهی هم موضوع داغ این روزهای بازار است.
بله؛ در این شرایط، رقیبی با عنوان اوراق بدهی شرکتی و دولتی است که بیش از اندازه در بازار عرض اندام می‌کند. نرخ‌های کشف شده در این ابزارها از حاشیه سود صنایع بالاتر است. در چنین شرایطی که صنایع به شدت با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند برای ادامه حیات با هر نرخی حاضر به تامین مالی یا فروش اوراق خزانه هستند. این دومینو باعث کاهش حاشیه سود و نگرانی سهامداران و خروج از بازار شده است که در صورت ادامه روند فوق به صنایع و آینده اقتصاد ضربات مهلکی وارد خواهد کرد. این وضعیت در خوشبینانه‌ترین حالت، سرمایه گذار را به تبدیل سهام به اوراق درآمد ثابت و اوراق بدهی کم ریسک یا بدون ریسک تشویق می‌کند. از طرفی تکلیفی که بر نهادهای مالی وضع میشود نسبت‌های سرمایه‌گذاری و موظف بودن به نگهداری اوراق بدهی، باعث شده با وجود ارزندگی بازار، نهادهای مالی فعال در حوزه سرمایه گذاری، اوراق بدهی را به سهام تبدیل کنند تا جایی که حجم اوراق هر روز بزرگتر و به‌دلیل عدم نقدینگی نرخ بهره هر روز افزایش می‌یابد در چنین شرایطی طبیعی است که اقبال سرمایه‌گذاران به سرمایه گذاری مستقیم در این بازار کاهش یابد.
* ارزیابی شما از وضعیت صنعت کارگزاری چیست؟
صنعت کارگزاری صنعتی دیرینه و قدیمی و نقطه اتصال سرمایه گذار با بازارسرمایه است. همانطور که می‌دانید متولی بازارسرمایه تا قبل از قانون جدید بازارسرمایه، صنعت کارگزاری بود که تحت لوای سازمان کارگزاران بورس و اوراق بهادار قرار داشت که بعدها با تاسیس سازمان کارگزاران بورس کشاورزی و سازمان کارگزاران بورس فلزات در کشور فعالیت کرد. آن زمان، متولی بازار و تصمیمات بازار سرمایه از جنس خود بازار بود و به نوعی حالت خود تنظیمی در بازار وجود داشت؛ پس از تصویب قانون بورس و اوراق بهادار نظارت بازار به سازمان بورس که عموما نهاد دولتی است واگذار و ابتکار عمل از کارگزاران در بازار سرمایه تقریبا سلب شد. هرچند در قانون پیش‌بینی شده بود که کانون کارگزاران به عنوان تشکل خود انتظام بتواند نظارت و پیشنهادات را به سازمان منتقل کند اما در عمل در سال‌های بعد تقریبا کارگزاران تاثیر گذاری خود را در بازار از دست دادند و صرفا تبدیل به نهاد مالی در اختیار و کنترل سازمان بورس شدند.
* به عبارتی بورس دولتی شد!
مسلما سازمان‌هایی که توسط دولت مدیریت می‌شوند اولویت اول خود را سیاست دولت قرارداده که طبیعتا ممکن است سیاست دولت الزاما هم راستای سیاست بازار نباشد. به‌عنوان مثال؛ نصاب تعیین شده برای سرمایه گذاری نهادهای مالی، تاسیس و فعالیت صندوق توسعه بازار، تعیین نرخ کارمزد و... از جمله سیاست‌هایی است که از دید بازار ممکن است مغایر با توسعه بازارسرمایه باشد اما هم راستا با سیاست انقباضی دولت، بازار سرمایه و نهادهای مالی به ناچار باید با دستورالعمل‌ها و ابلاغیه‌ها ازسیاست دولت پیروی کنند. بی‌توجهی به زیرساخت‌های بازار سرمایه و اتفاقات ۱۳۹۹ و در مقابل، رشد تعداد مجوزهای نهادهای مالی فارغ از تناسب تعداد مجوزها و حجم بازار خدماتی که در سال‌های گذشته توسط کارگزاران ارائه می‌شد سلب و ارائه خدمات منوط به تاسیس نهادهای مالی مجزا شد؛ همین امر هزینه‌های زیادی برای سهامداران کارگزاری‌ها ایجاد کرد که می‌توانست صرف هزینه توسعه و سرمایه گذاری در زیرساخت‌های کارگزاری شود.
* در این بین بی اعتمادی هم موجب خروج بسیاری از سهامداران شد.
همینطور است، کاهش حجم و ارزش معاملات از سوی دیگر درآمد کارگزاران را کاهش داده و از سوی دیگر تاسیس صندوق توسعه بازار بیش از یک سوم درآمد کارگزاران را تبدیل به سرمایه گذاری راکدی کرد که مدیریت این دارایی هم در اختیارشان نبود. البته در این میان اندک کارگزارانی که در سنوات گذشته سهم بازار خوبی داشتند در سال‌های ۹۹ اندوخته مناسبی برای ادامه این شرایط داشتند که در حال حاضر به نظر می‌رسد با این حجم معاملات و هزینه‌های سرسام آور منابع انسانی و نرم افزار آنها هم دچار مشکل شده باشند.
* فکر می‌کنید راهکار مناسب چه باشد؟
یکی از سیاست‌هایی که باید از سوی سازمان بورس اتخاذ شود، تقویت نهادهای مالی است. نهاد مالی قوی متضمن بازار قوی است و هر چقدر کارگزاری‌ها که نقطه اتصال سرمایه‌گذار و سایر نهادهای مالی هستند ضعیف و کوچک شوند، نمی‌توان انتظار داشت نهادهای مالی بتوانند نیازهای بازار را در شرایط مشابه سال ۹۹ پاسخ دهند. امروز شاهد افزایش هزینه‌ها از جمله هزینه منابع انسانی متخصص بخصوص در حوزه کارشناسی و نرم افزار هستیم. مهاجرت، رقابت منفی نهادهای مالی جدید در جذب نیروهای متخصص کارگزاری‌ها که به معضلی جدی تبدیل شده و جایگزینی آن با عدم توسعه زیرساخت‌ها بحران‌های جدیدی پیشروی صنعت گذاشته است. به بیانی دیگر، کارگزاران از یک طرف با خروج نیرو و از طرف دیگر با افزایش هزینه جایگزینی نیروی انسانی روبه‌رو هستند که با اندک درآمد فعلی توان ادامه فعالیت ندارند و هر از چند وقت شاهد واگذاری شرکت‌های کارگزاری هستیم. از طرف دیگر بی‌توجهی به زیرساخت‌های نرم افزاری و عدم سرمایه‌گذاری سازمان بورس در استقرار دانش نرم‌افزاری بازارسرمایه باعث شده هزینه‌های نرم افزاری یکی از بزرگترین چالش‌های صنعت کارگزاری شود و کارگزاران در توسعه نرم افزارها عملکرد قابل قبولی نداشته باشند.
* بنابراین معتقدید که توسعه نرم افزارها باید مورد توجه بیشتر قرار بگیرد؟
اگر از اندک کارگزاری برتر فاکتور بگیریم، باقی کارگزاری‌ها در توسعه نرم افزار مشکل دارند و به ناچار به‌صورت سنتی، با ابزارهای مانند اعتبار و رقابت منفی در جذب مشتریان ادامه حیات می‌دهند در حالیکه توسعه ابزارهای مالی در بستر نرم افزار مانند مشتقه، آپشن می‌توانست جایگزین مناسبی برای سیستم سنتی بازار باشد. به‌عنوان مثال اهرم ایجاد شده در اعتبار در بهترین شرایط دارایی پایه کمی بیشتر از نصف دارایی پایه است در حالی که در معاملات آپش این عدد گاه به چند برابر دارایی پایه افزایش می‌یابد، بنابراین توسعه این بازار نیازمند رفع مشکلات در حوزه نرم‌افزار که از یک سو نیازمند سرمایه گذاری و از سوی دیگر حمایت سازمان بورس به‌عنوان متولی این بازار است. رشد و آینده بازار در توسعه نرم افزارهای بازار سرمایه است که هم اکنون به‌دلیل عدم سرمایه گذاری در نرم افزارهای مورد استفاده در انحصار چند شرکت بوده و با توجه به هزینه‌های زیاد توسعه نرم افزار به‌خصوص در حوزه ابزارهای مشتقه عملا متوقف شده یا استفاده از آن توجیه اقتصادی برای کارگزاران ندارد.
* در خصوص اعتبارات صنعت کارگزاری از سیستم بانکی چه نظری دارید؟
ناهماهنگی بین نهاد ناظر بازارسرمایه و نهاد ناظر بازار پول سال گذشته را به یکی از سخت‌ترین سال‌های کارگزاران به لحاظ منابع بانکی تبدیل کرد در حالی که نکول در بازار سرمایه توسط صنعت کارگزاری برای بانک‌ها از تاسیس بورس تا امروز نزدیک صفر و در مقایسه سایر صنایع صفر بوده است. از سوی دیگر حجم منابع یا سپرده‌های موجود در بانک‌ها نسبت به باقی صنایع بزرگتر است. اگر این فاکتور را کنار بگذاریم، سیستم بازار پول می‌توانست درکنار صنعت کارگزاری همراه‌تر باشد اما این چالش‌ها از سوی بانک مرکزی به دلیل محدودیت اعطای اعتبار و تسویه اعتبارات و کارگزاران و به تبع آن مشتریان را با چالش‌های قابل توجهی روبرو کرد. به عنوان مثال، این اتفاق باعث شد مشتریانی که تا ۸۰ درصد دارایی را از دست داده بودند (با احتساب اهرم اعتبار)، مجبور به تسویه و شناسایی زیان شوند و برای همیشه از بازار سرمایه خداحافظی کنند و شاید قسمتی از کاهش حجم معاملات بازار به همین دلیل باشد، اما با کمال تعجب از سوی افراد مشخص شاهد شانتازهای خبری و بزرگنمایی اعداد در رسانه‌ها بودیم که در سکوت بانک مرکزی و عدم شفاف‌سازی سعی در لطمه زدن به صنعت کارگزاری و بازار سرمایه داشتند. آمارها نشان می‌دهد، اعتبارات ۴۰ هزار میلیارد تومانی در مقابل چندین صد هزار میلیاردی که باقی صنایع به بانک‌ها بدهکارند، عدد ناچیزی است و نکته مهمتر نکولی در بازار سرمایه برای بانک‌ها اتفاق نیفتاده است و گاه کارمزدهای بالاتری نسبت به سایر صنایع به شبکه بانکی توسط کارگزاران پرداخت شده است.
* پیشنهاد شما برای حل چالش‌های صنعت کارگزاری چیست؟
هر بنگاه اقتصادی برای ادامه فعالیت نیازمند درآمد است و امروز اندک درآمد باقی مانده برای کارگزاران به‌واسطه سیاستهای نهاد ناظر تنها کارمزد معاملات است که ۳۰ درصد آن (تقریبا معادل دوبرابر حاشیه سود) در صندوق توسعه بازار بلوکه شده و جریان نقدی صنعت کارگزاری‌ها را منفی کرده است. از سوی دیگر کاهش شدید ارزش معاملات و کارمزد ناچیز ابزارهای مالی (اوراق خزانه، صندوقهای درآمد ثابت و بازارگردانی) پوشش هزینه‌های جاری صنعت کارگزاری را نمی‌دهد و طبیعتا سیاستهای توسعه ای و سرمایه گذاری در زیرساخت‌ها اتفاق نخواهد افتاد. بهبود شرایط بازار نیازمند بهبود شرایط اقتصاد کلان و همراهی دولت است که در شرایط حاضر امید به همراهی دولت بسیار خوشبینانه است. سازمان بورس علاوه بر پیگیری از نهادها و سیاستگذاران اقتصادی برای اصلاح رویه‌ها نظیر بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، وزارت نفت و... می‌تواند با ابزارهای در اختیار نظیر تغییر نسبت‌های سرمایه گذاری در نهادهای مالی (صندوق سرمایه‌گذاری) و افزایش کارمزدها از کارگزاران حمایت کند.
* با این تفاسیر پیشنهادهای مشخص شما دراین بخش چیست؟
به نظر کمترین اقدام مورد نیاز برای حمایت از صنعت کارگزاری می‌تواند در بخش‌های زیر خلاصه شود.
- تجدید نظر در ادامه فعالیت و صدور واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق توسعه بازار و آزاد کردن منابع بلوکه شده کارگزاران نزد این صندوق یاد شده.
- تجدید نظر در کارمزد معاملات بخصوص ابزارهای مالی و اوراق بدهی و سقف کارمزد معاملات که سال‌هاست به تناسب تورم رشدی نداشته و همواره ریسک انجام این معاملات با سقف کارمزد همخوانی ندارد.
- تدوین دستورالعمل برای جبران هزینه‌های خارج از کارمزد معاملات (هزینه پیامک، نرم افزار و...)
- بکار گرفتن نظرات کارشناسی شده کانون کارگزاران در تصمیم‌گیری‌ها و تدوین برنامه‌های توسعه ای.
- حمایت و تشویق از طرح‌های توسعه نرم افزار توسط کارگزاران.
- بازگرداندن مجوزهای فعالیت اساسنامه ای کارگزاران و عدم تغییر در شرایط تمدید مجوزها تا زمان ثبات بازار.
* به کارگزاری سهم آشنا و فعالیت‌هایش هم نگاهی داشته باشیم؛ شاخص‌ترین حوزه فعالیت اخیرتان ورود به حوزه تامین مالی جمعی است.
این حوزه تعداد قابل توجهی رقیب غیرنهادمالی که پیش از این دارنده این مجوز بودند، دارد با این حال هم اکنون کارگزاری سهم آشنا پیشروترین نهادهای مالی دارای مجوز تامین مالی جمعی در یک‌سال گذشته به لحاظ تعداد مشتریان سرمایه گذار، تعداد طرح موفق و نیز توسعه نرم‌افزار اختصاصی در این حوزه بوده است؛ همچنین با توجه به استراتژی توسعه، هم اکنون کارگزاری سهم آشنا به‌عنوان نهاد مالی، پنج سکوی تامین مالی جمعی غیر نهاد مالی را تحت قرارداد دارد. علاوه بر این "سهم آشنا" با توجه به نیازمندی‌های بازار به نرم افزارهای حوزه بازار سرمایه با همکاری شرکت‌های گروه اقدام به توسعه نرم افزارهای OMS، تامین مالی جمعی، سرویس‌های ارزش افزوده صندوقهای سرمایه گذاری و ... کرده است و هم اکنون از سرویس‌های پیشروی بازار نظیر تسویه آنی، توثیق، اعتبارات داشبوردهای مدیریتی و ... بهره مند بوده و با زیرساخت تعبیه شده آمادگی اتصال به سایر کسب و کارهای مرتبط با بازار سرمایه از جمله بانک‌های فعال در بازار پول، پرداخت، فین تک، پرداخت، لنتک و ... را دارد. همچنین با داشتن بیش از ۳۰۰ هزار مشتری بعد از سال ۹۹ همواره استراتژی خدمات به مشتریان خرد را حفظ و با معرفی ابزارهای جدید نقش موثرتری را پیش سرمایه گذاران ایفا می‌کند. همچنین در حوزه B۲B به‌واسطه زیرساخت‌های توسعه داده شده و محصولات این حوزه شرایط برای فعالیت مشتریان این حوزه و حقوقی‌های فعال در بازار سرمایه را پوشش خواهد داد.
* در حوزه جذب سرمایه گذاری خارجی هم ورود کرده‌اید؛ دراین باره بیشتر توضیح دهید؟
با وجود دشواری‌های جذب سرمایه گذار خارجی هم اکنون کارگزاری سهم آشنا جزء معدود کارگزاری‌های پذیرای سرمایه گذاران خارجی دارای فعالیت است البته در حوزه بورس کالا و انرژی در رینگ صادراتی گاه مشتریان خارجی نزد کارگزاران فعالیت دارند ولی سرمایه‌گذاران خارجی کارگزاری سهم آشنا در اوراق بهادار علاوه بر بورس کالا فعالیت می‌کنند. مطابق استراتژی کلان و طرح‌های توسعه که در دستور کار کارگازاری سهم آشناست، در حال مطالعه و امکان سنجی برای ایجاد پل ارتباطی با فعالان خارج از کشور هستیم و در صورت تطبیق قوانین بازار سرمایه، پول و ... در بستر تامین مالی جمعی حوزه ارزی، پل ارتباطی سرمایه گذاران خارجی و بازار سرمایه ایران باشیم.
* اولین عرضه در حوزه دارایی‌های فکری هم در کارنامه سهم آشنا ثبت شده است؛ وضعیت فعلی این بازار را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بازار دارایی فکری هم اکنون توسط شرکت فرابورس به بازار نوآفرین در دو حوزه رشدی و دانش بنیان تبدیل شده است. این تحول مسیر ورود شرکت‌های مختلفی به بازار سرمایه فراهم کرده که احتمالا در سال ۱۴۰۳ بتوانیم خبرهای خوبی از این بازار داشته باشیم. گروه خدمات بازارسرمایه سهم آشنا همانطور که قبلا به آن اشاره شده از طریق شرکت مشاور پذیرش چند پرونده نزد فرابورس داشته که احتمالا در بازار نوآفرین شاهد عرضه اولیه این شرکت‌ها باشیم. البته محدودیت‌های این بازار باعث شده که از سوی ناشرین احتیاط بیشتری برای اولین بودن در این بازار باشند اما با ورود چند شرکت احتمالا نگرانی آنان نیز برطرف خواهد شد. جذابیت این حوزه به‌خصوص برای استارت آپ‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر که عمدتا به‌دلیل عدم پوشش تامین مالی توسط بانک‌ها فرصت رشد و بهره برداری را ندارند از این طریق بیشتر بوده و می‌توانند با حمایت سرمایه گذاران حرفه ای بازار سرمایه نسبت به اجرای طرح‌ها یا ایده‌های خود اقدام کنند.
- زهره فدوی - خبرنگار
نظر شما