تأثیرات متفاوت تغییرات دامنه نوسان

بحث تغییرات دامنه نوسان در بازار بورس و اوراق بهادار موضوعی است که همواره مورد توجه تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران بازارهای مالی قرار دارد. در بازار سرمایه ایران نیز تحدید دامنه نوسان به عنوان اولین ابزار برای مدیریت هیجانات عمدتا ناشی از ریسک‌های سیستماتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد که مخالفان و موافقان خود را دارد. تغییر دامنه نوسان یا همان محدودیت در تغییرات قیمت، یکی از ابزارهای مهم کنترل نوسانات و جلوگیری از رفتارهای هیجانی در بازار است.

این دامنه به منظور جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی و حفظ ثبات بازار تعیین می‌شود. اما در مورد اینکه آیا تغییر دامنه نوسان روش مناسبی است یا خیر، باید از چند جنبه به این مسئله پرداخت. طبیعی است که این ابزار هم که به نوعی دخالت در سازوکار بازار است مزایا و معایبی را شامل می‌شود. یکی از اصلی‌ترین مزایای دامنه نوسان، جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی است که ممکن است به دلیل رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران رخ دهد. این امر به حفظ ثبات بازار کمک می‌کند. نکته دیگر اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد ممکن است اطلاعات کافی نداشته باشند و در زمان نوسانات شدید ضررهای سنگینی را متحمل شوند. دامنه نوسان به نوعی از آنها محافظت می‌کند و نهایتا دامنه نوسان می‌تواند جلوی دستکاری قیمت توسط برخی از بازیگران بزرگ بازار را بگیرد. این امر به شفافیت و انصاف در بازار کمک می‌کند.

اما اگر به معایب آن بپردازیم باید گفت که یکی از معایب دامنه نوسان، جلوگیری از کشف قیمت واقعی در بازار است. در برخی مواقع، دامنه نوسان باعث می‌شود که قیمت‌ها به دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده به درستی منعکس‌کننده واقعیت‌های اقتصادی نباشند. دیگری اینکه دامنه نوسان می‌تواند منجر به تشکیل صف‌های طولانی خرید و فروش شود که این امر به نوبه خود کارایی بازار را کاهش می‌دهد. بعضی از منتقدان معتقدند که به طور کلی نباید محدودیت دامنه نوسان وجود داشته باشد و نباید اجازه داد که تأثیر مخاطرات و هیجانات فرسایشی گردد. مورد آخر از معایب هم اینکه با وجود دامنه نوسان، بازار نمی‌تواند به سرعت به اخبار و اطلاعات جدید واکنش نشان دهد، زیرا تغییرات قیمتی محدود شده‌اند. این امر ممکن است باعث شود که بازارها نسبت به شرایط جدید اقتصادی یا سیاسی با تأخیر واکنش نشان دهند.

با این توضیحات به نظر می‌رسد که تغییرات در دامنه نوسان می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر بازار داشته باشد. به‌عنوان مثال، افزایش دامنه نوسان می‌تواند منجر به نوسانات بیشتر و کاهش ثبات بازار شود، در حالی که کاهش دامنه نوسان ممکن است منجر به کاهش کارایی بازار و افزایش صف‌های خرید و فروش شود. این تغییرات ممکن است تأثیر مستقیمی بر اعتماد سرمایه‌گذاران داشته باشد و در نهایت حجم معاملات و نقدشوندگی بازار را تحت تأثیر قرار دهد.در پاسخ به این سوال که تا چه زمانی این روش ادامه پیدا کند؟ باید گفت تداوم این محدودیت وابسته به شرایط کلی بازار است. به طور کلی، دامنه نوسان به عنوان یک ابزار موقتی برای کنترل شرایط بحرانی بازار استفاده می‌شود. در شرایط عادی، بهتر است که این محدودیت‌ها کاهش یافته و بازار به سمت آزادسازی بیشتر حرکت کند تا قیمت‌ها بتوانند به‌صورت آزادانه‌تر منعکس‌کننده واقعیت‌های اقتصادی باشند. اما در شرایط بحران یا نوسانات شدید، حفظ این دامنه می‌تواند ضروری باشد.

بنابراین، سیاست‌گذاران باید با توجه به وضعیت بازار و همچنین میزان نوسانات و رفتارهای هیجانی، به طور دوره‌ای تصمیم به تنظیم یا تغییر دامنه نوسان بگیرند. نکته مهم در این میان زمان مناسب برای اجرای محدودیت دامنه نوسان و طول زمانی است که محدودیت اعمال می‌شود.

علی جبل عاملی کارشناس بازار سرمایه

شماره ۵۵۴ هفته نامه اطلاعات بورس