نسخه شفابخش بورس را بشناسید

به گزارش صدای بورس، در شرایطی که نفس بورس به شماره افتاده و روزهای پر تب و تابی را سپری می‌کند، چند نسخه شفابخش برایش پیچیده شده که تنها یکی از آنها عملیاتی شده و باقی نسخه‌ها همچنان در دالان تنگ تصمیم‌گیری‌ها قرار دارد، تصمیماتی که در یک سمت آن بانک مرکزی قرار دارد.

در جلسه ای که به تازگی محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی با متولیان نهاد بازار سرمایه داشته، قرار بود سیستم بانکی به کمک بورس بشتابد و آن را از پیچ و خم مشکلات نجات دهد اما تا لحظه تنظیم گزارش حمایت این نهاد پولی و بانکی مبنی بر خط اعتباری ۵۰ همتی محقق نشده است. از میان بسته‌ حمایتی برای شفای بورس تنها افزایش ضریب اعتباری سهام از ۷۰ به ۷۵ درصد تصویب شده است، راهکاری که از نگاه اکثر قریب به اتفاق فعالان و کارشناسان بازار سرمایه با اما واگرهایی روبه رو است. افزایش ضریب اعتباری نه تنها در این برهه حساس کنونی که ضربان بورس به تندی می‌زند که در دوره‌های زمانی مختلف که حال بورس رو به وخامت می‌گذاشت، عملیاتی و درست در زمانی که بازار از حال و روز خوبی برخوردار بود، رو به کاهش می‌گذاشت. سئوال اصلی اما این است که اصلا ضریب اعتباری آن هم در حد ۵ درصد در شرایط وخیم بازار می تواند کمک کننده باشد یا این نسخه حمایتی نیز همچون اقدامات حمایتی دیگر، چندان به مذاق بازار و سهامدارانش خوش نخواهد آمد.
برخی از کارشناسان تصمیم اخیر سازمان بورس را به جا و درست می‌دانند. برخی دیگر اما تاکید دارند که این اقدام به تنهایی نمی‌تواند شفابخش روزهای پر نوسان و قرمز بازار باشد. از جمله مخالفان اصلی این تصمیم، حسین خزلی خرازی است، او معتقد است که الزام قهری فروش سهام مشتریان بدهکار توسط کارگزاران بورس اثر مهمی در تشدید جو منفی در کل بازار دارد. از نگاه این کارشناس بازار سرمایه، درمان موثر و فوری اصلاح سریع نصاب حساب‌های تضمین نزد کارگزاران است.

کاربرد ضریب تعدیل سهام در حساب مشتریان
مشتریان بر اساس میزان سرمایه‌گذاری خود در سهام شرکت‌ها می‌توانند اعتبار دریافت کنند. ضریب تعدیل سهام توسط سازمان بورس و فرابورس ابلاغ می‌شود و کارگزاری‌ها مجازند تا سقف تعیین ‌شده در صورت تمایل به مشتریان خود اعتبار اختصاص بدهند. ضریب تعدیل سهام در گذشته تنها ده درصد بود. به این معنا که سهامدار تنها می‌توانست به میزان ده درصد سرمایه‌گذاری خود اقدام به دریافت اعتبار کند. ضریب تعدیل سهام و حق تقدم در حال حاضر ۵۰ درصد از سرمایه است. ضریب تعدیل سهام در بورس کاربردهای متفاوتی دارد. گاهی یک ابزار مفید برای مشتری است و گاهی هم اهداف بیشتری را دنبال می‌کند که تامین مالی و تحریک تقاضا از جمله آن است. با افزایش ضریب تعدیل سهام، معامله‌گران تشویق به دریافت اعتبار بیشتر و خرید سهام می‌شوند. بنابراین ضریب تعدیل سهام و حق تقدم می‌تواند در شرایط گوناگون بازار توسط سیاستمداران به عنوان یک ابزاراستفاده شود.

افزایش ریسک بازار
ابوالفضل آقا دوست، دیگر کارشناس بازار سرمایه اما هر چند تاکید دارد افزایش ضریب اعتباری کارگزاری‌ها ریسک بازار و اعتبارات را به صورت کلی افزایش می‌دهد اما عنوان می‌کند که این تصمیم در این مقطع زمانی به جا و عاقلانه بوده است. وی با بیان اینکه اقدام جدید سازمان بورس و اوراق بهادار، منجر به بهبود وضعیت بازار می‌شود و فشار را از افرادی که کال مارجین شده‌اند، تا حدودی بر می‌دارد و آن را به تعویق می‌اندازد، گفت: این تصمیم باعث می‌شود مشتریان کارگزاری‌ها بتوانند تا بهبود وضعیت بازار جایجایی‌های خود را انجام دهند.
از نگاه آقادوست، در هر صورت تا زمانی که بازار سرمایه بهبود یابد، افزایش ضریب اعتباری ابزاری است که سازمان بورس می‌تواند به وسیله آن ریسک کارگزاری‌ها و بازار را مدیریت کند. وی، افزایش ضریب اعتباری به ۷۵ درصد ر ا اقدام مناسبی دانست و گفت: با این اقدام، کارگزاری‌ها می‌توانند به مشتریانی که کال مارجین شده‌اند، زمان بیشتری اختصاص دهند و اجازه دهند با بهتر شدن شرایط بازار و جایجایی در پرتفوی خود این مدیریت را انجام دهند. آقادوست درادامه اما تاکید می‌کند که با بهبود وضعیت بازار، سازمان بورس و مدیریت بازار آرام آرام این ضریب را کاهش دهد چرا که در شرایط نرمال این سطح از ضریب اعتباری برای بازار عاقلانه نیست و باید مقداری کاهش یابد. آنطور که وی توصیح می‌دهد؛ با ضریب اعتباری ۷۵ درصدی، هر مشتری که ۱۰۰ واحد سهام بورسی در پرتفوی خود داشته باشد، برای ۱۰۰ واحد پرتفوی خود می تواند ۳۰۰ واحد اعتبار دریافت کند. به عنوان مثال، فردی که ۱۰۰ میلیون تومان سهام بورسی خریداری می‌کند می‌تواند ۳۰۰ میلیون دیگر خریداری کند و در مجموع ۴۰۰ میلیون تومان اعتبارداشته باشد. آقا دوست اضافه کرد: این یک قاعده است و واضح و مبرهن است که با کاهش ۲۵ درصدی از این ۴۰۰ میلیون تومان سرمایه خودش صفر می‌شود یعنی هر چه ضریب اعتباری بالاتر رود در زمان کاهش با سرعت بیشتری پرتفوی به سمت صفر میل می‌کند و عکس آن نیز صادق است اما اگر بازار رالی مثبتی را شروع کند و شتاب بیشتری بگیرد با استفاده از ضریب اعتباری ۷۵ درصدی معادل سه برابر استفاده از اعتبار پرتفوی خود می‌تواند به سرعت افزایش بازدهی خوبی را برای پرتفوی خود داشته باشد.

اثرگذاری مشروط و کوتاه
محمد خبری زاد، عضو هیات مدیره کارگزاری بانک کارآفرین نیز هر چند معتقد است که افزایش ضریب اعتباری اقدام مثبتی است اما تاکید دارد که در کنار این موضوع می‌بایست سایر اقدامات حمایتی نیز عملیاتی شود در غیر این صورت افزایش ضریب اعتباری به تنهایی جوابگوی وضعیت این روزهای بازار نیست. وی با بیان اینکه تغییر ضریب اعتباری کارگزاری‌ها از ۷۰ به ۷۵ درصد، جزو درخواست‌های فعالان بازار سرمایه بوده، به دلایل تغییر ضریب اعتباری کارگزاری‌ها پرداخت و توضیح داد: طی چند وقت اخیر که بازار از شرایط مناسبی برخودار نبود بسیاری از مشتریان کال مارجین شدند از این رو، کارگزاری‌ها مطابق قانون با اعمال فشار به مشتریان خود تاکید داشتند که یا اقدام به تزریق وجه نقد کنند و یا سهام خود را بفروش برسانند که این موضوع باعث تشدید فشار فروش در بازار می‌شد. بنا به همین دلیل، ناظر بازار با تغییر ضریب اعتباری از ۷۰ به ۷۵ درصد سعی کرد مقداری فشار فروش را کاهش دهد.
عضو هیات مدیره کارگزاری بانک کارآفرین، اثرگذاری این اقدام را مشروط خواند و گفت: نکته مهمی که درباره افزایش ضریب اعتباری مطرح می‌شود این است که این اقدام در صورتی اثرگذار است که در کنار سایر اقدامات حمایتی از بازار عملیاتی شود. چرا که اگر سایر اقدامات حمایتی از بازار رخ ندهد و فقط افزایش ضریب اعتباری کارگزاری‌ها عملیاتی شود، نمی‌تواند تاثیرچندانی در بازار داشته باشد و به نوعی کمک کننده شرایط این روزهای بازار باشد چرا که افزایش ۵ درصدی ضریب اعتباری، در صورتی که منفی‌های بازار ادامه‌دار باشد، بعد از یک هفته اثر خود را از دست می‌دهد و مجدا مشتریان کارگزاری‌ها کال مارجین می‌شوند.
خبری زاد در ادامه تغییر ضریب اعتباری کارگزاری‌ها را اقدام مثبتی دانست و افزود: این اقدام در صورتی اثرگذاراست که همانطور که گفته شد سایر اقدامات حمایتی از بازار نیز در کنار آن صورت گیرد تا وضعیت بازار از شرایط منفی رها شود و روند آن تغییر کند در غیر این صورت این کار مسکن موقت خواهد بود. وی، تزریق منابع ۵ همت و خط اعتباری ۴۵ همتی از طرف بانک مرکزی و بانک ها را مهم خواند و گفت: در صورتی که این منابع در اختیار کارگزاری‌ها قرار گیرد، می توان شاهد اتفاقات مثبتی در کنار افزایش ضریب اعتباری کارگزاری ها بود؛ البته ناگفته نماند که به دلیل فرمول‌های خاص میزان اعتباردهی، برخی کارگزاری‌ها نمی‌توانند از خط اعتباری بهره‌مند شوند و به نوعی می‌توان گفت این اقدام فقط شوی تبلیغاتی است بنابراین باید فکری برای آن فرمول شود.
عضو هیات مدیره کارگزاری بانک کارآفرین این نکته را هم یادآوری کرد که اگر قرار است حمایتی از بازار سرمایه صورت گیرد و خط اعتباری برای رونق بورس تخصیص داده شود، می‌بایست سازمان بورس و اوراق بهادار در نحوه محاسبات میزان اعتبار کارگزاری ها تغییراتی ایجاد کند تا آنها بتوانند از این اعتبارات بهره‌مند شوند و به مشتریان خود اعتبار دهند. دراین صورت، افزایش ضریب اعتباری می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند در غیر این صورت این اقدام مسکن موقت است و به سرعت اثر خود را از دست خواهد داد.

افزایش ضریب اعتباری به تنهایی جوابگو نیست
محمودرضا الهی فرد، مدیرعامل کارگزاری سی ولکس نیز همچون خبری زاد معتقد است که افزایش ضریب اعتباری به تنهایی جوابگو نیست. وی هر چند افزایش ضریب اعتباری کارگزاری به ۷۵ درصد را اقدامی موثر در رونق بازار سرمایه ذکر می‌کند اما تاکید دارد این اقدام به تنهایی برای بهبود شرایط این روزهای بازار کفایت نمی‌کند. به گفته الهی فرد، از اواخر سال گذشته که بانک‌ها به یکباره نسبت به کاهش اعتبارات کارگزاری‌ها اقدام کردند، کارگزاران با مشکل تامین اعتبار برای مشتریان اوراق بهادار مواجه شدند. وی افزود: سیاست انقباضی بانک‌ها در رابطه با تخصیص اعتبارات به کارگزاری‌ها کماکان ادامه دارد لذا تا زمانی که بانک‌ها تخصیص اعتبارات به کارگزاری ها را به روال سابق برنگردانند این اقدام تاثیری در ایجاد رونق بازار نخواهد داشت. مدیرعامل کارگزاری سی ولکس همچنین، هماهنگی سیاست‌های بانکی کشور با بازار سرمایه را از جمله عوامل اصلی رونق بازار سهام ذکر کرد و گفت: برای بهبود وضعیت بورس باید تغییراتی در سیاست‌های پولی و مالی این نهادپولی و بانکی اعمال شود در غیر این صورت این راهکارها مقطعی خواهد بود. با این تفاسیر، اقدام سازمان بورس در زمینه ضریب اعتباری سهام به ۷۵ درصد می‌تواند در کوتاه مدت با اثر روانی مثبت بر بازار همراه شود.

اعمال سخت‌گیرانه ضریب اعتباری
مهدی رباطی، کارشناس دیگر بازار سرمایه نیز به عنوان مخالف دیگر، تاکید دارد؛ نه تنها حمایت و گشایشی انجام نشده، بلکه ضریب اعتباری کارگزاری‌ها نیز سخت گیرانه‌تر اعمال می‌شود و بانک‌ها نیز برای تسویه اعتبارات تا حد نصاب اعلامی به صنعت کارگزاری فشار می‌آورند و هر کارگزاری که اینکار را انجام ندهد وارد بلاک لیست بانک مرکزی می‌شود. او با بیان اینکه هنوز هیچ خط اعتباری و حمایت خاصی انجام نشده، گفته است: بازار سرمایه و بورس بی‌صاحب است و هیچ بازاری به اندازه این بازار بدون متولی و رها شده نیست. هیچ تشکل و نهاد خاصی هم برای پیگیری منافع این بازار و ذینفعان آن وجود ندارد. کسانی هم عضور شورایعالی بورس هستند مانند رئیس بانک مرکزی و وزیر صمت و وزیر اقتصاد که خودشان مقصر و عامل این وضع بازار هستند. هر از چندگاهی فقط با یکسری وعده خلاف سعی بر ساکت کردن اعتراضات دارند.

کاهش فشار فروش با افزایش ضریب اعتباری
محسن زارعیان، مدیرعامل سبدگردان ایساتیس پویا کیش با بیان این که ضریب مجاز اعتبار بیانگر حساب تضمین مشتریان نزد کارگزاری‌ها برای حد مجاز استفاده از حد اعتبار است، گفت: این ضریب که پیش از این ۷۰ درصد بود با ابلاغیه جدید سازمان بورس و اوراق بهادار به ۷۵ درصد افزایش یافته است. وی افزود: اکثر مشتریانی که از اعتبار استفاده کرده‌اند با افت اخیر قیمت‌ها دچار کاهش حساب تضمین و کاهش حد مجاز استفاده از اعتبار شده و بعضا دچار وضعیت هشدار و کال مارجین شده بودند و موظف بودند ازطریق واریز یا فروش سهام و ترکیبی از هر دو حساب خود را از این وضعیت خارج کنند که طبعا باعث ایجاد فشار فروش مضاعفی در بازار شده بود. به گفته زارعیان، با افزایش ضریب فشار فروش ناشی از این ناحیه که به بازار تحمیل شده بود، کاهش می‌یابد وبرای ایجاد وضعیت متعادل در بازار عامل مناسب و کمکی خوبی خواهد بود. وی این توضیح را هم داد: حتی شاید افزایش ضریب کارگزاری‌ها باعث شود، افرادی که کال مارجین هم نبودند به دلیل افزایش پتانسیل حد نصاب مجاز برای خرید سهام، اندکی در وضعیت تقاضای بازار نیز بهبود ایجاد کنند.

شماره ۵۵۴ هفته نامه اطلاعات بورس