اقبال دوباره سهامداران به عرضه‌های اولیه

به گزارش صدای بورس، در علم اقتصاد، سرمایه گذاری به معنای تخصیص منابع مالی به یک یا چند دارایی مختلف، با هدف به دست آوردن منابع با ارزش‌تر در آینده است. سرمایه گذاری به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود. از انواع سرمایه گذاری می‌توان به خرید و فروش سهام شرکت‌ها، اوراق درآمد ثابت، مسکن، زمین، طلا، خودرو، ارزهای خارجی و... اشاره کرد.
سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌پذیرد که هر یک دارای ویژگی‌ها و مزایای خاص خود است.
در روش سرمایه‌گذاری مستقیم، سرمایه‌گذار خود به‌طور مستقیم در بازار سهام فعالیت می‌کند و مسئولیت انتخاب سهام، خرید و فروش و مدیریت پرتفوی را بر عهده می‌گیرد. در این روش، سرمایه‌گذار کنترل کامل بر تصمیمات سرمایه‌گذاری خود دارد. همچنین با سرمایه‌گذاری مستقیم، تجربه و دانش زیادی در زمینه بورس کسب می‌شود. در صورت انجام تحلیل‌های صحیح، امکان کسب سود بیشتر در مقایسه با سرمایه‌گذاری غیرمستقیم وجود دارد. اما باید توجه داشت که به دلیل نیاز به دانش و تجربه، ریسک سرمایه‌گذاری مستقیم بیشتر است. همچنین برای تحلیل و مدیریت پرتفوی، باید زمان قابل توجهی صرف شود. ضمن اینکه برای موفقیت در این روش، لازم است دانش کافی در زمینه بورس کسب شود.
در سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، سرمایه‌گذار دارایی خود را در اختیار نهادهای مالی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا شرکت‌های سبدگردانی قرار می‌دهد. این نهادها با استفاده از تخصص و تجربه خود، سرمایه فرد را در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند. به این ترتیب، دیگر نیازی به تحلیل و مدیریت مستقیم سرمایه نیست و این مسئولیت بر عهده نهادهای مالی است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری پول سرمایه‌گذاران مختلف را جمع‌آوری کرده و در دارایی‌های گوناگونی مانند سهام، اوراق قرضه یا سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق‌ها انواع مختلفی دارند، از جمله صندوق‌های سهامی، درآمد ثابت، مختلط و... که هر یک ریسک و بازدهی متفاوتی دارند. در روش سبدگردانی اختصاصی نیز، سرمایه‌گذار با یک شرکت سبدگردانی قرارداد می‌بندد تا بر اساس اهداف و سطح ریسک‌پذیری فرد، یک سبد سرمایه‌گذاری اختصاصی تشکیل داده و آن را مدیریت کند.
در این روش به دلیل مدیریت حرفه‌ای سرمایه، ریسک سرمایه‌گذاری غیرمستقیم کمتر است. نیازی به صرف زمان زیاد برای تحلیل و مدیریت پرتفوی نیست. همچنین سرمایه توسط افراد متخصص و با تجربه مدیریت می‌شود. این روش برای افرادی که دانش و تجربه کافی در زمینه بورس ندارند، مناسب‌تر است. اما از سوی دیگر سرمایه‌گذار کنترل کمتری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری خود دارد. همچنین باید کارمزد مدیریت به نهادهای مالی پرداخت شود. ضمن اینکه معمولاً سود سرمایه‌گذاری غیرمستقیم کمتر از سرمایه‌گذاری مستقیم است.
انتخاب بین سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم به دانش، تجربه، میزان ریسک‌پذیری و زمان قابل تخصیص برای سرمایه‌گذاری بستگی دارد. اگر شخصی دانش و تجربه کافی داشته و بتواند زمان قابل توجهی را به این کار اختصاص دهد، سرمایه‌گذاری مستقیم می‌تواند گزینه مناسبی باشد. در غیر این صورت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم گزینه بسیار بهتری به شمار می‌رود.

آمار صندوق‌های سرمایه‌گذاری
در حال حاضر حدود ۵۰۰ صندوق سرمایه گذاری از جمله: در اوراق بهادار با درآمد ثابت، مختلط، در سهام، بازنشستگی تکمیلی، اختصاصی بازارگردانی، در اوراق بهادار مبتنی بر کالا، زمین و ساختمان، پروژه، جسورانه، خصوصی، صندوق در صندوق و املاک و مستغلات درکشور فعال است که ارزش آنها به بیش از ۱۲۷۹ همت می‌رسد؛ لازم به ذکر است که ارزش دلاری این صندوق‌ها برابر با ۱۷ میلیارد دلار است. همچنین در کل دنیا حدود ۱۲ هزار صندوق سرمایه گذاری وجود دارد که دارایی تحت مدیریت آنها به حدود ۱۳ هزار میلیارد دلار می‌رسد. (جدول تعداد و ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری)

نقش عرضه‌های اولیه در سرمایه‌گذاری غیرمستقیم
عرضه‌های اولیه یکی از موضوعات مورد توجه در بازار سرمایه ایران هستند که معمولاً با استقبال گسترده سرمایه‌گذاران روبه‌رو می‌شوند. این عرضه‌ها به دلیل قیمت‌گذاری جذاب و پتانسیل بازدهی بالا، فرصتی مطلوب برای ورود به بازار سهام محسوب می‌گردند. با این وجود، خرید سهام در عرضه‌های اولیه نیازمند سرعت عمل و پیگیری دقیق است که این موضوع می‌تواند برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، به ویژه افراد تازه‌کار، چالش‌برانگیز باشد و بعضا به علت تقاضای زیاد، دسترسی به آن سخت باشد.
در این شرایط، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم می‌تواند راهکاری مناسب و کارآمد باشد. مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌های حرفه‌ای، با انجام تحلیل دقیق، سهام عرضه‌های اولیه را نیز در پرتفوی (سبد) سرمایه‌گذاری خود قرار می‌دهند. به این ترتیب، سرمایه‌گذاران بدون نیاز به رقابت مستقیم برای خرید سهام، می‌توانند به صورت غیرمستقیم از بازدهی بالقوه این سهام بهره‌مند شوند. این روش، علاوه بر تسهیل فرایند سرمایه‌گذاری و دسترسی آسان‌تر به عرضه‌های اولیه، ریسک‌های مرتبط با تصمیم‌گیری‌های فردی و بعضا ناآگاهانه را نیز به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. این امر به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که تجربه کافی در بازار ندارند، حائز اهمیت است.

روند عرضه‌های اولیه در ۵ سال اخیر
بررسی روند عرضه های اولیه از سال ۱۳۹۸ تا امروز نشان می‌دهد بیشترین تعداد شرکت در عرضه اولیه ها مربوط به سال ۱۳۹۹ بوده است که به طور میانگین در هر عرضه آن سال از ۲ تا ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر شرکت ‌کرده‌اند که نمادهایی همچون بپیوند، زملارد، وسپهر، شاروم، امین، ‌ گدنا، ‌ ثبهساز، ‌ آبادا، بگیلان، ثامید و غزر مشارکت بالای ۵ میلیون نفر را در روز عرضه شاهد بودند. در حالی که میانگین شرکت‌کنندگان در IPO های سال ۱۳۹۸ حدود یک میلیون نفر بوده است. این روند به مرور در سال‌ ۱۴۰۰ رو به کاهش نهاد و به میانگین ۲ میلیون شرکت‌کننده و در سال بعد یعنی ۱۴۰۱ با کاهشی به مراتب بیشتر به میانگین ۴۵۰ هزار شرکت کننده برای هر عرضه رسید. اما در ۱۴۰۲ دوباره توجه سرمایه گذاران به بورس جلب شد و استقبال از عرضه‌های اولیه به طور میانگین از یک میلیون نفر عبور کرد. همچنین در سال جاری و تا میانه دی‌ماه روند شرکت در IPO ها در محدود یک میلیون نفر برای هر عرضه به طور میانگین است و عرضه‌هایی همچون دزاگرس، سیسکو و ومپنا بیش از یک میلیون نفر شرکت متقاضی در روز عرضه داشته‌اند.

• محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار

• شماره ۵۷۵ هفته نامه اطلاعات بورس