اوراق بهادارسازی کالاها و اهمیت آن در اقتصاد

معاملات کالاهای مختلف در یک بازار متشکل با حضور خریداران و فروشندگان، ایده‌ اولیه تشکیل اولین بورس‌های کالایی بود. در اولین بورس‌های کالایی جهان مانند بورس فلزات لندن و بورس تجاری شیکاگو، خریداران و فروشندگان عمدتاً تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی کالاها بودند و بازار ثانویه ابتدای کار تعریف نشده بود. در واقع، برای افراد حاضر در محل معاملات این بازارها، تولید یا مصرف کالای مورد معامله شرط لازم برای مشارکت در معاملات بود. به تدریج با افزایش حجم معاملات، معامله‌گران با هدف کسب سود ناشی از نوسانات قیمت کالاها وارد معاملات شدند و چون معاملات تنها به شکل فیزیکی انجام می‌گرفت، افزایش حجم معاملات با افزایش شدید هزینه‌های ناشی از تحویل و نگهداری کالاها همراه بود که به چالشی بزرگ در مسیر توسعه فعالیت معامله‌گران و توسعه ظرفیت‌های بورس‌های کالایی بدل شد. برای حل این چالش، ایده‌ انتشار اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فیزیکی موجود در انبار مطرح شد. برای پیاده‌سازی این طرح، زیرساخت خزانه و انبار ذخیره‌ کالا، اصلی‌ترین پیش‌نیاز اجرای آن است. هر کالا انبار مخصوص به خود را دارد و هر انبار پس از تدوین و ابلاغ دستورالعمل‌های پذیرش کالا، صرفاً اقدام به پذیرش شکل خاصی از کالا خواهد کرد تا کالای مورد نظر در قالب یک استاندارد مشخص ذخیره‌سازی شود.
در گام بعدی، پس از انبارش یک کالای خاص به شکل استاندارد، نسبت به تعریف و انتشار اوراق بهادار مبتنی بر آن کالا با مشخصات معین اقدام می‌شود. به عنوان مثال، هر ورقه می‌تواند معادل وزن یا حجم خاصی از یک کالای مشخص باشد. در مرحله پایانی، با تعریف یک بازار برای معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالای مذکور، می‌توان تا حد زیادی به چالش مطرح شده در ابتدای بحث پاسخ داد.
ایجاد یک بازار ثانویه با حجم معاملات و نقدشوندگی بسیار بالاتر نسبت به بازار فیزیکی، امکان افزایش چشمگیر مشارکت‌کنندگان در معاملات کالایی با انگیزه‌های مختلف مانند کسب سود حاصل از نوسانات قیمت در بازارهای کالایی و کاهش قابل‌توجه هزینه‌های ذخیره و نگهداری کالاها به دلیل صرفه‌های مقیاس، از عمده‌ترین مزیت‌های استفاده از اوراق بهادار مبتنی بر کالاها در بورس‌هاست. با رشد و پیشرفت تکنولوژی و استفاده گسترده از آن در انجام معاملات، اوراق بهادار مبتنی بر کالاها که در گذشته به صورت کاغذی منتشر می‌شد، امروز در شکلی نوین و دیجیتالی و در بستر پلتفرم‌های معاملاتی با نمادی چندکاراکتری تعریف می‌شود. پلتفرم‌های کامپیوتری و موبایلی، انجام معاملات را با سرعتی خیره‌کننده نسبت به روش‌های سنتی و در کنار دقت بالای آن انجام می‌دهند. توسعه پایدار ابزارهای مختلف در دنیای تکنولوژی و به‌کارگیری آن در بورس‌های کالایی، امروزه منجر به توسعه هر چه بیشتر دامنه‌ مشارکت‌کنندگان و زنجیره‌ ابزارهای مالی مختلف بورس‌های کالایی شده است.

• رحمان آراسته - مدیر بازار مشتقه و ابزارهای نوین مالی بورس کالا

• شماره ۵۷۱ هفته نامه اطلاعات بورس