چرا سکوهای معاملات طلا جذاب شد؟

به گزارش صدای بورس، سازمان بورس و متولیان اقتصادی کشور همواره مردم را به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم دعوت می‌کنند اما سیاست‌های آنها درعمل مغایرت دارد ضمن آنکه با توجه به شرایط موجود اقتصادی و محدودیت‌هایی که از سوی آنان ایجاد می‌شود طبیعتاً مردم به سرمایه‌گذاری‌های مستقیم روی می‌آورند. به نظر برای حل این مشکل، لازم است سیاست‌های سازمان بورس به‌صورت عملیاتی‌تر پیاده‌سازی شده و امکانات بیشتری برای ارائه خدمات سرمایه‌گذاری غیرمستقیم فراهم شود و فرایندها با سرعت بیشتری انجام گیرند.
فرایند پذیره‌نویسی و ورود صندوق‌ها به بازار در سازمان بورس زمان‌بر بوده و در این فاصله رقبای جدیدی ایجاد می‌شود که این مساله همواره باعث فرصت سوزی شده است. برای مثال تا یک‌ماه پیش تنها ۱۳ صندوق طلای بورسی فعال بودند که مجموع دارایی آنها بیش از ۹۰ همت است. هرچند در یک ماه اخیر صندوق‌های طلای "زروان" و چند صندوق دیگر از جمله صندوق "طلای لیان"، "درخشان" و "آتش" نیز مجوز دریافت کرده و عرضه شده‌اند، همچنین صندوق‌های "قیراط دماوند" و "زمرد بیدار" نیز در دست اقدام هستند. فرایند پذیره نویسی برخی از این صندوق‌ها بیش از ۲ سال زمان برده است.
در این بین نکته اصلی این است که در این مدت چندین سکوی معاملات طلای آب شده مجازی هم شروع به فعالیت و جذب سرمایه‌های هنگفت کرده‌اند که از این پلتفرم‌ها می‌توان به "طلاین"، "طلاسی"، "زرپاد"، "عیاره"، "گلدیکا"، "میلی‌گلد"، "ملی‌گلد"، "دیجی‌گلد"، "آیگلدن"، "آپ" و ... اشاره کرد. پیگیری‌های هفته‌نامه اطلاعات بورس نشان می‌دهد برخی از این سکوها به طور میانگین روزانه یک همت گردش حساب دارند، با این حال حتی اگر مجموع گردش حساب روزانه این سکوها را به طور میانگین عددی معادل نیم همت حساب کنیم، گردش حساب آنها مجموعا حدود ۵ همت در روز است، درحالی که به طور میانگین ارزش معاملات صندوق‌های طلا در بازار سرمایه تنها ۲.۵ همت است. این اختلاف میان رشد بازارهای غیررسمی و صندوق‌های بورسی نشان‌دهنده نیاز به تسریع و تسهیل فرایندها در سازمان بورس و اوراق بهادار است تا از فرار سرمایه‌ها به سمت بازارهای غیرشفاف جلوگیری شود.

چرا سکوهای معاملات طلا جذاب شد؟
آنچه باعث جذب مردم به این پلتفرم‌ها می‌شود و مزیت آنها به نظر می‌رسد خرید هر میزان طلای آب شده با کمترین کارمزد است به گفته این پلتفرم‌ها کارمزد طلای آب شده حدود ۷ درصد است همچنین این معاملات در حال حاضر بدون مالیات هستند، از دیگر مزایای آنها می‌توان به دریافت فیزیکی طلا اشاره کرد از سوی دیگر معاملات طلای آب شده برای مردم به مراتب قابل درک‌تر از صندوق طلاست و افراد تنها با توانایی خرید اینترنتی و رصد بازار طلا می‌توانند به معامله طلا در این سکوها بپردازند. ایجاد این پلتفرم‌ها نیز به مراتب راحت‌تر و کم دردسرتر از صندوق‌هاست و هر طلافروشی می‌تواند به سادگی معاملات آنلاین طلا ایجاد کند(صرفا با اخذ مجوز اینماد). در این بین به تازگی بازار معاملات پلتفرم‌هایی که پشتوانه طلافروشی نداشته و تبعا مجوز اتحادیه طلافروشان را هم ندارند، ‌ داغ شده است البته اخیرا گفته شده این سکوها برای معاملات مجازی باید معادل طلا در بانک ذخیره داشته باشند. با همه این موارد اما بدیهی‌ترین نکته نبود نظارت و قوانین مشخص است.

پیگیری‌های بی‌حاصل
برای کسب آمار دقیق طلای ذخیره شده سکوهای معاملات آنلاین طلای آب شده با بانک کارگشایی تماس گرفتیم، اما به گفته این بانک انتشار این اطلاعات با توجه به محدودیت‌های وزارت صمت امکان پذیر نیست. تماس مداوم با سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس کالای ایران برای دریافت آمار دارایی و معاملات روزانه صندوق‌های طلا بی‌نتیجه ماند موضوع عدم پاسخگویی ارکان به خبرنگاران تازه و باقی بماند.

صندوق‌های طلا در دنیای امروز
صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا (Gold ETFs) در دنیا ابزارهای مالی هستند که به سرمایه‌گذاران امکان دسترسی به بازار طلا را بدون نیاز به خرید فیزیکی طلا فراهم می‌کنند. این صندوق‌ها یکی از محبوب‌ترین روش‌های غیرمستقیم سرمایه‌گذاری در طلا هستند. این صندوق‌ها معمولاً در بورس‌ها فهرست می‌شوند و مشابه سهام قابل خرید و فروش هستند. این ویژگی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد به آسانی در طلا سرمایه‌گذاری و در مواقع لزوم به سرعت دارایی خود را نقد کنند. ارزش این صندوق‌ها معمولاً به صورت مستقیم با قیمت بازار طلا مرتبط است. صندوق‌ها به‌طور معمول پشتوانه خود را به صورت طلای فیزیکی در خزانه‌ها نگه می‌دارند و اغلب در بورس‌های مختلف جهانی حضور دارند و به سرمایه‌گذاران از سراسر جهان امکان دسترسی به طلا می‌دهند.

بزرگترین صندوق‌های طلای جهانی
ایالات متحده (SPDR Gold Trust (GLD: یکی از بزرگترین و معروف‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا در جهان است که در بورس نیویورک فهرست شده و به سرمایه‌گذاران جهانی امکان دسترسی به بازار طلا را می‌دهد. iShares Gold Trust (IAU)؛ این ETF نیز یکی از گزینه‌های محبوب برای سرمایه‌گذاران است که هزینه مدیریتی کمتری نسبت به GLD دارد و برای کسانی که قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت دارند، جذاب است.
کانادا: (Central Fund of Canada (CEF: یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در طلا و نقره، که در بازار تورنتو فهرست شده است. این صندوق نه تنها به سرمایه‌گذاران کانادایی، بلکه به سرمایه‌گذاران بین‌المللی نیز خدمات ارائه می‌کند.
آلمان Xetra-Gold: این صندوق در بازار بورس فرانکفورت فهرست شده و یکی از پیشروان در بازار اروپاست. این صندوق به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد طلا را به عنوان دارایی پایه داشته باشند و حتی امکان تحویل فیزیکی طلا نیز فراهم است.
بریتانیا Invesco Physical Gold ETC: این صندوق در بازار بورس لندن فعالیت می‌کند و به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد در طلا به صورت مستقیم سرمایه‌گذاری کنند. این ETC (Exchange Traded Commodity) از جنس محصولات مالی است که با پشتوانه فیزیکی طلا تلاش دارد ثبات و اطمینان بیشتری را به سرمایه‌گذاران ارائه دهد.
هند Nippon India ETF Gold BeES: یکی از مشهورترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا در هند است که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد بدون خرید مستقیم طلا، در این فلز گرانبها سرمایه‌گذاری کنند. بازار هند با توجه به تقاضای بالای محلی برای طلا، میزبان چندین صندوق مشابه دیگر نیز هست.
چین Bosera Gold ETF: یکی از بزرگترین و فعال‌ترین ETF های طلا در بازار چین است که در بورس اوراق بهادار شنژن فهرست شده است. این صندوق به سرمایه‌گذاران چینی امکان می‌دهد تا در طلا به صورت مستقیم سرمایه‌گذاری کنند.

مزایای صندوق‌های طلا
از مزایای این صندوق‌ها می‌توان به تنوع‌بخشی به پرتفولیو اشاره کرد، از آنجا که طلا به عنوان یک دارایی ایمن و محافظ در برابر نوسانات بازار شناخته می‌شود، حضور آن در پرتفولیو می‌تواند به کاهش ریسک کمک کند. یکی دیگر از ویژگی‌های این صندوق‌ها حفاظت در برابر تورم است، طلا به عنوان یک عامل ضدتورمی عمل می‌کند. در دوره‌هایی که ارزش پول ملی کاهش می‌یابد، قیمت طلا معمولاً افزایش می‌یابد، که می‌تواند ارزش دارایی‌های سرمایه‌گذاری شده را حفظ کند. سهولت در خرید و فروش هم مزیت دیگر آنهاست، برخلاف خرید مستقیم طلا برای سرمایه‌گذاری، که نیاز به ذخیره‌سازی و بیمه دارد، صندوق‌ها از این نگرانی‌ها مبرّا هستند و معاملات آنها به سرعت و به آسانی انجام می‌شود. همچنین مزیت بعدی صرفه‌جویی در هزینه‌هاست، سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها هزینه‌های کمتری نسبت به خرید فیزیکی و نگهداری طلا ایجاد می‌کند. هزینه‌های مدیریت صندوق‌ها به میزان معمولی کم است و برای سرمایه‌گذاران بزرگ و کوچک مناسب است.

چالش‌های صندوق‌های طلا
از چالش‌های این صندوق‌ها می‌توان به هزینه‌های مدیریتی اشاره کرد، هرچند این هزینه‌ها معمولاً کم است، اما به هر حال وجود دارد و می‌تواند به مرور زمان بر روی بازده تأثیر بگذارد. مساله بعدی ریسک بازار است، با وجود ایمنی نسبی طلا، قیمت آن تابعی از تغییرات بازار جهانی است. عوامل ژئوپلیتیکی، تغییرات اقتصادی بین‌المللی و نوسانات ارزی می‌توانند بر قیمت طلا و به‌تبع آن بر ارزش صندوق تأثیر بگذارند. فقدان مالکیت فیزیکی نیز از دیگر چالش‌هاست، سرمایه‌گذارانی که در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند، مالکیت مستقیم طلا را ندارند و ممکن است به همین دلیل در معرض خطراتی همچون امکان نقدشوندگی ناگهانی یا تغییرات سیاست‌های مدیریتی صندوق قرار گیرند.

• محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار

• شماره ۵۷۲ هفته نامه اطلاعات بورس