به گزارش صدای بورس، بازار سرمایه حباب دارد؟ البته هر افزایش و کاهش قیمت را نباید به معنی وجود حباب در بورس دانست. تشکیل حباب در بورس می‌تواند به دلایل مختلفی انجام شود که به عقیده کارشناسان، جدای اینکه ریشه تمام حباب‌ها در رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران نهفته است، اما بازار ایران هم ظرفیت تشکیل حباب را دارد. وجود «حباب در بورس» موضوعی است که کارشناسان به آن پاسخ می‌دهند.
بازار فضای هیجانی خود را اصلاح کرد
امیرعلی امیرباقری، تحلیلگر بازار سرمایه گفت: دو دیدگاه در مورد بازارهای مالی وجود دارد. حباب و ارزشگذاری بازار. دیدگاه اول قیمت ذاتی برای کالا را در نظر می‌گیرد و قیمت بالاتر و پایین بودن آن را حباب تلقی می‌کند. دیدگاه دوم اصالت بازار را مدنظرقرار می‌دهد که هر قیمت بازار را برخواسته از چکش کاری عرضه و تقاضا می‌داند و حباب در آن جایی ندارد. در مباحث مالی روش های ارزشگذاری داریم، ارزش ذاتی با یکسری پارادایم‌ها پیدا می‌شود. بنابراین یک ارزش ذاتی واحد نداریم که بالاتر و پایین‌تر از آن عدد را حباب تلقی کنیم.
امیرباقری افزود: در بازار سرمایه هم افراد با طیف باز ریسک پذیری، در این بازار حضور دارند که هر کدام از اینها با درنظر گرفتن نرخ بازده بدون ریسک، نرخ بازده مورد انتظار خود را اعداد مختلفی محاسبه می‌کنند در نتیجه نمی توان صحبت از حبابی بودن بازار داشته باشیم. اما مسئله حباب بیشتر یک توصیف کیفی از فضای بازارهاست. به این معنی که اگر قیمت‌ها بسیار بیشتر از کمیت های قابل سنجش در اقتصاد مانند تولید ناخالص داخلی باشد اگر این عدد خیلی بزرگ شد زنگ خطر در بازار به صدا در می‌آید. مشابه اتفاق سال ۹۹. این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: در حال‌حاضر در بسیاری از نمادها در بازار سرمایه ارزندگی خرید وجود دارد و بازار نسبت به بازارهای موازی جای رشد دارد. بنابراین اتفاقی که در بازار سرمایه رخ داد نباید رشد تلقی شود، زیرا بازار تا حدودی فضای هیجانی خود را اصلاح کرد.
حباب نه؛ بازار در حال رشد است
حسین عبدی، کارشناس بازار سرمایه گفت: مولفه‌های مختلفی برای تعریف حباب در بازارهای مالی وجود دارد. رابرت شیلر، تعریف خاصی از حباب‌های اقتصادی ارائه می‌دهد که حباب یک وضعیت اقتصادی است که در آن قیمت دارایی و گروهی از دارایی‌ها به طور مداوم فراتر از ارزش بنیادی‌شان می‌روند. یعنی اگر ارزش یک دارایی از تعریف بنیادیش بالاتر رود دچار حباب است. اصولا حباب‌ها مشمول فرایند زمانی طولانی می‌شوند.
عبدی افزود: بازار سرمایه از بعد ارزش جایگزینی از لحاظ ارزش دلاری با اینکه اقتصاد کوچک شده، اما ارزش بازار ما در حوزه‌های جذابی قرار دارد و زود است که گفته شود بازار حباب گونه است. از بعد حسابداری و مالی، مثل نسبت قیمت به فروش P/S شرکت‌ها، که معمولا به صورت توزیع نرمال به بازار نگاه شود و همیشه میانگین تاریخی مدنظر قرار بگیرد، نسبت P/S شرکت‌ها، معمولا ۲ بوده است الان بصورت میانگین حدود ۱ است که هنوز جذاب است. نسبت P/E میانگین ما ۷ بوده که الان P/E بازار با میانگین فاصله دارد. بنابراین از لحاظ نسبت‌های مالی هم بازار با حباب فاصله دارد. این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: به لحاظ نموداری و تحلیل تکنیکال در بعد سوم کارایی بازارها، نمودارها کماکان با سقف‌های تاریخی سال ۹۹ فاصله زیادی دارند. اما صنایعی که نمی توانند سود خوبی را تقسیم کنند و مشکلات عدیده ای در تولید دارند، در برخی از صنایع ممکن است حباب داشته باشیم. بازار سرمایه حدود ۳ ماه است که در حال رشد است، این حباب نیست، بلکه رشد بازار به دلیل عقب ماندگی بازار از بازارهای موازی است.
بازار در وضعیت سفید
با رشد و توسعه بازارسرمایه در سال‌های اخیر، افراد بسیار زیادی علاقه‌مند به فعالیت در بورس شدند که ورود میلیون‌ها سهامدار جدید به بازار نشان از آن است. در بین فعالان بازار، اصطلاحات مختلفی رواج دارد و هرکدام از آن‌ها بیانگر مفهومی خاص هستند. یکی از این اصطلاحات، عبارت «حباب در بورس» است و در مواقعی که بازار با رشد یا نزول خیلی سریع و چشمگیر همراه شود، از اصطلاح حباب بیشتر استفاده می‌شود. نظرات مهدی سوری مدرس بازار سرمایه را در خصوص «حباب در بورس» می‌خوانیم.
***
* از نظر علمی چه‌زمانی می‌توان گفت بازارسرمایه حباب دارد؟
به وجود آمدن حباب در بورس می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. زمانی که یک بازار نسبت به بازارهای دیگر بازدهی بیشتری می‌دهد یا نسبت به رشد اقتصادی، رشد بیشتری دارد، نگرانی‌هایی در مورد حبابی شدن بازار به وجود می‌آید و این نگرانی‌ها کاملا به‌جاست. نشانه‌های اولیه که نشان می‌دهد حبابی شدن بازار باید بررسی شود، بازدهی، بالا رفتن حجم معاملات نسبت به میانگین، افزایش تعداد کدهای معاملاتی و ورود عام جامعه به بازار است. اتفاقی که در سال ۹۹ شاهد آن بودیم. قطعا در چنین شرایطی نشانه‌های حبابی شدن بازار باید مرتب بررسی شود.
یکی از مهمترین عوامل این است که آیا رشد بازار همخوانی باپارامترهای موثر بر ارزش شرکت‌ها دارد؟ یا نه صرفا به دلیل انتظارات مثبت ایجاد شده است.
معمولا پارامترهای ارزشگذاری که بررسی می‌شود یا مرتبط با سودآوری شرکت‌هاست یا مرتبط با دارایی شرکت‌ها. دو قسمت اساسی به عنوان اولین نسبت‌ها در این زمینه بررسی می‌شود. اول قسمت P/E، قیمت سود کل بازار است که اگر قیمت سود بازار، از میانگین تاریخی خودش، خیلی فاصله بگیرد و بالا برود مثل اتفاقات سال ۹۹، این یک هشدار جدی است. نسبت بعدی که می‌توان به آن نگاه کرد، نسبت قیمت سهام به ارزش کل بازار به مجموع دارایی شرکت‌هاست که متاسفانه به دلیل تجدید ارزیابی نشدن و تراز نبودن صورت‌های استانداردهای حسابداری یک مسئله جدی در ترازنامه‌ها داریم که ارزش دفتری بسیار فاصله دار با ارزش واقعی است که از این نسبت زیاد نمی‌توان استفاده کرد. اما تحلیلگران یک نگاهی با ارزش دلاری به دارایی‌ها دارند.
پارامتر دیگر، مقایسه بازدهی بازارها نه در یک سال یا شش ماهه، بلکه مقایسه بازدهی در یک بازده پنج ساله تا هفت ساله است که اگر یک بازار نسبت به بازارهای دیگر بازدهی نامتعارف داد باید دلایلش بررسی شود. همچنین، اگر روند افزایش سودآوری شرکت‌ها با روند افزایش قیمت آن در یک بازده طولانی مدت مقایسه شود، می‌تواند یک پارامتر بسیار کمک کننده باشد. ممکن است در یک بازده یک تا سه ساله بررسی شود که سود شرکت‌ها افزایش پیدا کرده، ولی قیمت‌ها درجا زده است، ولی در یک زمانی قیمت‌ها رشد پیدا می‌کند و خود را می‌رساند، اگر این اتفاق افتاده باشد خیلی جای نگرانی وجود ندارد، ولی اگر ما بازده را بلند مدت کنیم، مثلا بررسی شود که در ۱۰ سال اخیر سود شرکت‌ها و قیمت‌شان چقدر رشد کرده، اگر اختلاف معناداری بین اینها ببینیم، این هم یک پارامتر هشداردهنده محسوب می‌شود.
موضوع دیگری که در بازار سرمایه باید به آن توجه شود، مقایسه رشد قیمتی بازار با رشد اقتصادی است، رشد اخیر بازار هم به این دلیل است که بازار از تورم عقب افتاده است. به این دلیل نباید رشد اقتصادی با قیمت ثابت را حساب کنیم. نکته بعدی این است که برخی از پارامترها در ارزشگذاری دخیل هستند که این موارد قابلیت تغییر و چرخش سریعی دارند. مثل نرخ بهره. بنابراین نباید مبنای ارزشگذاری پارامترهایی که تغییرات شدید دارند باشد. مهمترین عوامل، باید دید نسبت‌های قیمت سودآوری شرکت‌ها یا قیمت ارزش واقعی دارایی‌های شرکت‌ها از میانگین تاریخی فاصله شدید گرفته یا خیر. اگر این باشد آلارم حباب است.
* آیا وضعیت فعلی بازار حباب گونه است؟
با توجه به پارامترهای گفته شده، بازار در یک زمان بسیار طولانی رشد قیمتی خاصی را ثبت نکرده است. در حال حاضر پارامترهای اصلی ارزش و اصلاح برخی از پارامترها و همچنین یک امیدی به واسطه تیم اقتصادی جدید دولت به بازار برگشته، که می‌توان باعث رشد بازار دانست. موضوع حائز اهمیت این است، تا جایی که مربوط به ارزشگذاری است، جای نگرانی نیست. ولی زمانی که روی حمایت دولت بازار رشد کند و عامه مردم وارد بازار شوند، نگرانی‌ها بالا می‌رود. درکل اگر بازدهی میانگین تاریخی P/E بازار در نظر گرفته شود هنوز از سقف‌های P/E بازار فاصله زیادی داریم. با واقعیت‌های اقتصادی امروز هنوز بازار نشانه‌های حباب را ندارد. بازار در یک مرحله معقول یک مقدار بالاتر از میانگین تاریخی خود معامله می‌شود.
-
مینا هرمزی - خبرنگار
- شماره ۵۷۴ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما