از اینستاگرام و تلگرام خرید نکنید؛ پنیر مجانی فقط در تله موش وجود دارد

به گزارش صدای بورس، امروزه فضاهای مجازی بخش مهمی از زندگی روزانه ما را تشکیل می‌دهند و روزبه‌روز شاهد رشد کاربران شبکه‌های اجتماعی و استفاده گسترده افراد از این شبکه‌ها هستیم. یکی از محبوب‌ترین و معروف‌ترین برنامه‌ها در فضای مجازی در سراسر کشور اینستاگرام و تلگرام است و بیشترین میزان جرایم اینترنتی هم متعلق به اینستاگرام و تلگرام است، کلاهبرداری اینترنتی به یکی از جرایمی تبدیل شده که روزانه صدها نفر را قربانی می‌کند. با کمک گرفتن از هشدارهای پلیس فتا، خود را قربانی کلاهبرداری‌های اینترنتی نکنیم. در این زمینه با سرهنگ رامین پاشایی، رئیس مرکز امداد و فوریت‌های سایبری پلیس فتا که اطلاع رسانی خوبی در مورد مسائل روز پلیس فتا دارند گفت‌وگویی انجام شد که آن‌چه در ذیل می‌خوانیم شرحی از این گفت‌وگو است:

این روزها اینستاگرام و تلگرام بهشت دزدان شده و کلاهبرداری اینستاگرامی و اینترنتی غوغا می‌کند، دنیای امروز هم دنیای شبکه‌های اجتماعی است، استفاده از این ابزار نوین ارتباطی، البته که اجتناب ناپذیر است اما الزاماتی دارد که پلیس فتا تقریبا روزانه در مورد آن هشدارهایی می دهد. اما سوال این جاست چگونه فریب نخوریم؟

یک اشتباه و یک ناآگاهی از سوی هموطنان نسبت به خریدهای اینترنتی داریم. فروشگاه مجازی و مورد وثوق برای پلیس فقط سایت فروشگاهی است. مشخصه اش این است که "subdomain" (ساب دامنه) و به عبارت ساده تر صاحب دارد و خریدار، پول به حساب شخص وارد نمی‌کند و به درگاه بانکی متصل می‌شود. اینماد "E-Namad" دارد. با این مشخصه خریدار می داند چه کسی این فروشگاه مجازی را ایجاد کرده، صاحب حقیقی و حقوقی کیست؟ اما در خصوص page"" صفحه، این شناسایی وجود ندارد.

متاسفانه اتفاقی که در کشور ما در حال رخ دادن است و در هیچ کجای دنیا وجود ندارد این است که یک شخص بدون "Credit"یا اعتبار سنجی و دریافت مجوزهای لازم، نسبت به ایجاد فروشگاه در فضای مجازی در بستری که اصلا مورد تایید پلیس و حاکمیت نیست فعالیت می کند. یک میلیون و سیصد هزار صفحه در اینستاگرام درحال فروش اجناس و ارائه کالا و خدمات هستند که هیچ‌کدام مجوز ندارند. افراد می‌توانند در اینستاگرام یا تلگرام فعالیت کنند، اما به‌شرط اینکه آن افراد سایت داشته باشند و شبکه‌های اجتماعی فقط محل تبلیغ باشد نه محل کسب‌وکار.

بارها و بارها پلیس هشدار داد که هموطنان از سایت‌ها خریداری کنند نه شبکه های اجتماعی. حتی خرید از سایت هم باید با هشیاری باشد. بنابراین فروشگاه اینترنتی برای پلیس یعنی سایت. علی‌الرغم اینکه برای کسب‌وکارهای اینترنتی ارزش قائلم، اما هیچکدام از کسب‌وکارهایی که در فضای مجازی در حوزه شبکه‌های اجتماعی هستند برای پلیس قابل قبول نیستند.

در صفحه های اینستاگرام و تلگرام چگونه کلاهبردای می کنند؟

عمدتا در قالب فروشنده نما فعالیت می کنند. یعنی جنس و کالایی را بدون اینکه داشته باشند، یک صفحه مجازی ایجاد می‌کنند و توسط یکسری از تکنیک‌ها members"" عضو، اضافه می‌کنند که افراد فکر کنندFollower"" فالوور، آنها زیاد است اما آنها فیک هستند، زیرا افراد نمی‌توانند نظرات کاربران را بخوانند، برخی از صفحه‌ها هم که نظرات کاربران را باز می گذارند، صفحاتی دیگر دارند که از خودشان تعریف می‌کنند و خریدار فکر می‌کند همه نظرات واقعی هستند. باوجوداینکه افرادی در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و تلگرام هستند که واقعا متعهدانه کار می‌کنند اما تروخشک با هم می‌سوزند. برای هموطنان عزیز پیدا کردن فروشنده واقعی از کلاهبردار، بسیار سخت است، بنابراین امنیت مالی خود را در دست افرادی قرار ندهید که هیچگونه تعهدی به شما ندارند.

کلاهبرداری‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

در کلاهبرداری نوع اول، تبلیغ می‌کنند یا بیعانه و یا کل مبلغ را از خریدار دریافت می‌کنند و کالایی به شما تحویل نمی دهند.

در کلاهبرداری نوع دوم، فروشنده یک کالای با کیفیت با قیمت بالا تبلیغ می‌کند ولی به خریدار یک کالای بی‌کیفیت تحویل می‌دهد. مثلا یکی از هنرمندان به‌نام کشور در حوزه موسیقی یک البسه‌ای از اینستاگرام خریداری کردند که فروشنده یک کالای باکیفیت را با مبلغ ۴۰ میلیون تومان تبلیغ می‌کرد که در بازار این البسه ۶۰ میلیون تومان قیمت داشت، این هنرمند این کالا را دریافت می‌کند اما بعد از چند جلسه استفاده متوجه می‌شود البسه "فیک" است و قیمت واقعی آن نهایتا ۸ میلیون تومان بیشتر نیست و این پرونده قضایی می‌شود. پرونده هایی از این دست خیلی زیاد است.

در کلاهبرداری نوع سوم، تاخیر در زمان ارسال است و تعهدی هم به خریدار نمی‌دهند. با تاخیر در زمان، خریدار سرگردان است. مثلا فروشنده می‌گوید کالای شما به پست تحویل داده شد یا در مرحله ارسال به پست است ولی در نهایت کالایی به خریدار تحویل داده نمی‌شود و یا کالای فیک دریافت می‌کند. اما یک نکته وجود دارد که قانون‌گذار محترم باید به آن توجه کند این‌است که این شکایت‌ها به صورت کیفری رسیدگی نمی‌شود، زیرا قانون‌گذار معتقد است که کلاهبرداری صورت نگرفته است.

بله. و به نظر می رسد این کار، دست کلاهبرداران را باز می گذارد؟

در این زمینه باید رسیدگی صورت گیرد. به عنوان یک کارشناس سایبری عرض می‌کنم، صفحه‌هایی را می‌شناسم که درآمد میلیاردی در ماه دارند، اما ریالی مالیات پرداخت نمی‌کنند. قانون باید زیرساخت را به سمت‌وسویی ببرد که فروشنده‌های فضای مجازی در هر شغلی کِرِدیت شوند. اما در قانون فعلی قانون‌گذار می‌گوید خریدار و فروشنده با هم به رضایت رسیدن و این معامله صورت گرفته است. اما پلیس می‌داند که در خرید از فضای مجازی اینگونه نیست و خریدار و فروشنده اصلا همدیگر را ملاقات نکرده‌اند و براساس تبلیغات خریدار مورد کلاهبرداری واقع شده و پولش رفته است. یک زرنگی هم فروشنده‌های فضای مجازی انجام می‌دهند که عمدتا کالاهایی را تبلیغ می‌کنند که قیمت آن کالا زیر ۵۰۰ یا یک میلیون تومان باشد. زیرا خریدار می گوید طی کردن مراحل قضایی هم زمانبر است و هم هزینه بر، از خیر پولم گذشتم. البته پلیس توجیهات خاص خود را دارد. من بازهم تاکید می‌کنم مردم عزیز، خرید از آنلاین‌شاپ، یا فضای مجازی یا فروشگاه اینترنتی خیلی خطرآفرین و شکننده است، اگر از اینستاگرام خرید می‌کنید ۵۰% ریسک را بپذیرید. از سایت‌هایی که نشان اعتماد را به دست آورده‌اند و مقبولیت دارند خرید کنید. فروشنده‌های اینستاگرام شماره کارت و تلفن‌هایی که می‌دهند لزوما شماره کارت و تلفن خودشان نیست و اجاره‌ای است. همچنین بیشتر صفحه‌های اینترنتی ویزیتور هستند، یعنی انبار برای کالا ندارند از خریدار پول می‌گیرند و بعد جنس خریداری می‌کنند، اگر در شبانه‌روز افزایش قیمتی پیش بیاید حتی کالا را هم به خریدار نمی‌دهند.

از فرد کلاهبرداری که ظروف سفالی تبلیغ می‌کرد شکایت کردند، بعد از برخورد قضایی از او پرسیدم چرا ۷۰ میلیون کلاهبرداری کردید، گفت ماشینم چپ کرد هزینه آن را دادم، حالا اگر یک‌ماه پارچ سفالی سر سفره خریدار نباشد می‌میرد! پلیس با این منطق روبروست؛ مردم براساس غفلت خود، سیستم قضایی و انتظامی کشور را درگیر یک پرونده قضایی نکنند.

اینکه نمی شود خبری از مجازات شخص کلاهبردار نباشد، و مردم به اجبار قید گرفتن حق خود را بزنند تا کلاهبرداران اینترنتی به‌واسطه خلا قانونی که به سودشان به وجود آمده، با خاطری آسوده‌تر کلاه سر مردم بگذارند، پلیس فتا چه کاری می‌تواند انجام دهد؟

اصلا اینگونه نیست. پلیس فتا، طرح رصدهای پیش دستانه دارد. یعنی یکسری سایت یا صفحه‌های اینترنتی را که مطمئن می‌شود، کلاهبرداری می‌کنند با هماهنگی مراجع قضایی و اختیارات قانونی که دارد نسبت به انسداد شماره حساب یا شماره تلفن اقدام می‌کند. اینگونه نیست که کلاهبرداران آسوده‌ کلاه سر مردم بگذارند. اما باید به مردم بگویم که مردم عزیز نه خود را در دردسر بیاندازید و نه قوه قضایی و انتظامی را. افرادی را می‌شناسم که چندین‌بار خرید کرده‌اند و مورد کلاهبرداری واقع شده‌اند اما باز خرید می‌کنند، تکلیف پلیس با این افراد چیست؟ در بسیاری از کشورهای دنیا، وقتی یک فعل مجرمانه اتفاق می‌افتد مثل سرقت خوردو، موبایل، منزل، آدم ربایی. همینکه پرونده تشکیل شد اول شاکی را مورد کنکاش قرار می‌دهند که آیا ماشین به ضدسرقت مجهز بوده؟ آیا موقع ترک منزل به همسایه یا نگهبان سپرده؟ و غیره که اگر موارد ایمنی را رعایت نکرده باشد یک پرونده ثانویه برعلیه شاکی تشکیل می‌شود، زیرا افراد نباید دستگاه قضا و پلیس را متحمل زحمت کنند. مردم در خانه نشسته‌اند و از یک فضای تاریک خرید می‌کنند، صفحه‌هایی که در کسری از ثانیه ایجاد و در کسری از ثانیه محو می‌شوند پلیس باید چه کار کند؟ پلیس به مردم می‌گوید فقط از سایت خرید کنید، شکایت کنید به پرونده شما رسیدگی می‌شود. اما در اینستاگرام، سرور داخل کشور و تحت حاکمیت کشور ما نیست، مردم خرید می‌کنند؛ دقیقا مثل فردی که بالای پرتگاه، پول خود را به پایین در رودخانه می‌پاشد، آب پول را می‌برد، حالا به پلیس می‌گوید باید پول من را برگردانید! اما کلاهبرداران از حرف من اینگونه برداشت نکنند که پلیس دستش بسته است، خیر اینگونه نیست، زیرا پلیس مشکلات را می‌شناسد و راه حل مربوطه را هم با دستور قضایی دارد. پلیس در مورد پرونده‌ها، یک ناآگاه در برابر دو آگاه است. طرفین باید به پلیس اَدِله بدهند. زیرا نباید اجازه داد یک فرد یک موضوع فردی را به کل جامعه تعمیم دهد. پرونده در مرجع قضایی بررسی و مسدود کردن حساب و حتی هزینه‌های قضایی و وقت صرف شده شاکی را کلاهبردار باید پرداخت کند ولو هزار تومان باشد، همچنین کلاهبردار باید هزینه دادرسی را هم پرداخت کند. حتی قاضی صلاح بداند فرد کلاهبردار را مجازات‌های دیگر که در اختیارش است می کند، ممکن است مسدودی حساب به مدت طولانی باشد و در این میان رفت و آمدهای زیادی به قوه قضایی صورت گیرد حتی از شهر به شهر دیگری، تا فرد کلاهبردار تنبیه شود. اما سَری که درد نمی کند را دستمال نمی‌بندند، مردم عزیز، در دام کلاهبرداران خود را قرار ندهید.

پلیس نمی تواند مردم را مجبور کند که از اینجا خرید نکنید. پلیس می تواند بایدها و نبایدها را بگوید. پلیس اطلاع رسانی می‌کند که این کسب‌وکار در این بستر برای پلیس مورد اعتماد و اطمینان نیست، همچنین مردم خود دارای قوه تشخیص هستند باید از تفکر خود استفاده کنند. در روزنامه‌ها، سایت‌ها، رادیو و تلویزیون بارها و بارها اعلام شده که خرید از صفحه اینستاگرام و تلگرام مساوی با کلاهبرداری است.

مردم اطلاع رسانی را از پلیس شنیده‌اند اما کار خود را می‌کنند. یک نظرسنجی آمایشی انجام داده‌ایم از افرادی که مورد کلاهبرداری سایبری قرار گرفته اند، ۷۳درصد از این افراد گفتند ما تبلیغات پلیس فتا را شنیدیم اما در آن لحظه اشتباه تصمیم گرفتیم. به نظر من طمع هم باید اضافه شود، پنیر مجانی فقط در تله موش وجود دارد، الان دیگر اقلام خوراکی هم با توجه به تورم در این صفحه‌ها تبلیغ می‌شود، مردم باید بدانند که به هیچ عنوان نباید سمت این صفحه‌ها بروند.

ضریب اینترنت در کشور ما بالا است و هموطنانی داریم که وب‌گردی را دوست دارند و خرید از فروشگاه‌های اینترنتی الان تبدیل به یک تفریح شده است. مردم باید آگاه باشند وقتی یک جنس را مداوم تبلیغ می‌کنند، معلوم است کلاهبرداری‌ست، چرا بیعانه یا کل وجه را پرداخت می‌کنید؟ پرداخت بیعانه از معاملات آنلاین باید حذف شود. مگر از سایت باشد. زیرا اگر خریدار شکایت کند پلیس می‌داند باید چه کسی را دستگیر کند. هرجا دیدید معاملات فردایی صورت می‌گیرد قطعا باید شک کنید حتی به سایت‌های معتبر. مردم از سایت‌هایی خرید کنند که اعتماد لازم را به دست آورده‌اند دو، سه سایت هم بیشتر نیستند. مردم بدانند که باید همزمانی دریافت کالا و پرداخت وجه داشته باشند حتی باید بسته را باز کنند و همانجا ببینند تا به جای کالا یک آجر یا کاغذ مچاله شده دریافت نکنند. از این دست پرونده ها زیاد است. متاسفانه استفاده از فضای مجازی در کشور زیاد شده، اما بایدها و نبایدهای لازم وجود ندارد. در کل بخشی از مقوله تامین امنیت در فضای مجازی باید بر عهده مصرف کننده امنیت قرار بگیرد.

شهروندان‌ در صورت برخورد با موارد مشکوک از طریق وب‌سایت پلیس فتا به آدرس www.cyberpolice.gov.ir لینک مرکز فوریت‌های سایبری و یا تماس با شماره تلفن ۰۹۶۳۸۰ مراتب را به کارشناسان پلیس فتا جهت پیگیری هر چه سریع‌تر اطلاع دهند.

مینا هرمزی خبرنگار