سوت‌زنی در بازار سرمایه ایران نهادی تازه تأسیس است و مدت زمان زیادی از تأسیس اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه و راه‌اندازی سامانه‌ای با هدف گزارش‌دهی تخلفات و ناهنجاری‌های بازار سپری نشده است. از این رو، در حال حاضر نمی‌توان با قاطعیت درمورد جایگاه سوت‌زنی در بازار سرمایه ایران اظهارنظر کرد.
کارایی و کارآمدی این نهاد در حوزه کشف و پیشگیری از تخلفات و جرایم در این مدت سپری‌شده نیز قاعدتا باید براساس گزارش سازمان بورس و اوراق بهادار ارزیابی شود.
اما پیرامون جایگاه سوت‌زنی در ساختار بازارهای سرمایه جهان می‌توان گفت، یکی از کارآمدترین مکانیسم‌هایی است که برای کشف تخلفات و ناهنجاری‌ها به خصوص جرایم دستکاری و insider trading طراحی و اجرا شده است، بالاخص در ایالات متحده آمریکا که بعد از تصویب قانون داد-فرنک در سال ۲۰۱۰ توجه بیشتری معطوف به این مکانیسم شد. در این رابطه در آمریکا مقررات مبسوطی تصویب شده و طی یک دهه اخیر با مشخص‌شدن خلأها و نقاط ضعف اصلاحاتی نیز در این مقررات اعمال شده است. اما تفاوت عمده‌ای که میان بازار سرمایه ایران و بازارهای سرمایه پیشگام در این حوزه قابل ملاحظه است، در نفس قوانین و مقررات موضوعه نیست بلکه در سازوکارهایی است که برای اجرای این مقررات پیش‌بینی شده است از جمله اینکه علاوه بر پاداش ۱۰ تا ۳۰ درصدی که به گزارش‌دهنده پرداخت میشود، تدابیری برای حمایت از شخص گزارش‌دهنده در برابر اقدامات تلافی‌جویانه افرادی که تخلفات آنها گزارش میشود در نظر گرفته شده است.
همچنین نهادها و مؤسساتی تأسیس شده که فعالیت تخصصی آنها راهنمایی و ارائه مشاوره به این اشخاص درخصوص حقوقی است که دارند و حمایت‌هایی که قانون از این اشخاص به عمل می‌آورد. مضافاً، دفاع از این اشخاص در برابر اقدامات اشخاص متخلف نیز تحت نظارت sec انجام میشود اما در ایران چنین سازوکارهایی حداقل در حال حاضر و با این گستردگی پیش‌بینی نشده و در دستورالعملی که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تصویب شده (که البته گام بسیار مثبتی است) و فارغ از برخی ابهامات درخصوص تعریف «ناهنجاری عمده» و «اطلاعات موثق»، صرفا به پاداش ۱۰ تا ۳۰ درصدی به اشخاص گزارش‌دهنده تصریح شده و اشاره‌ای به نحوه جلوگیری از افشای هویت اشخاص گزارش‌دهنده و حمایت‌های قانونی از این اشخاص نشده است.
به خصوص در مواردی که شخص گزارش‌دهنده یکی از کارکنان اشخاص تحت نظارت اعم از ناشران و نهادهای مالی است و طبیعتا در صورت آشکار شدن هویت ممکن است با پیامدهای ناخوشایندی مواجه شود. درمجموع سوت‌زنی طبق تجارب بسیاری از کشورها مکانیزمی کارآمد و مؤثر در حوزه کشف و پیشگیری از تخلفات است و اقدامات سازمان بورس در راه‌اندازی این سامانه قابل تحسین است اما لازم است سازوکارهای مؤثری نیز برای پیگیری ناهنجاری‌ها و تخلفات گزارش شده و حمایت از اشخاص گزارش‌دهنده در برابر اقدامات تلافی‌جویانه پیش‌بینی شود. مضافاً، گزارش‌های دوره‌ای از عملکرد سازمان بورس در خصوص پیگیری تخلفات و جرایم کشف‌شده از طریق گزارش سوت‌زنان ارائه شود.
- آرزو به‌پیک - کارشناس حقوقی بازار سرمایه
- هفته نامه اطلاعات بورس_ شماره ۴۱۳
نظر شما