بازار داغ اهرمی‌ها

به گزارش صدای بورس، صندوق‌های اهرمی که از دو سال گذشته پایشان به بورس باز شده، هر چند مزیت‌های قابل توجهی دارند و با استفاده از مکانیزم اهرم، می‌توان بازده سرمایه‌گذاری برای دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز را به صورت اهرمی افزایش داد و سود مضاعفی را هم نصیب سهامداران کرد، اما زیان احتمالی سرمایه‌گذاران در بازارهای نزولی را دو چندان خواهد کرد. با این حال، این صندوق‌ها که یکی از ابزارهای جدید سرمایه‌گذاری هستند و هم‌اکنون تعدادشان به ۵ صندوق رسیده، در هفته‌های اخیر بازدهی‌های زیادی را نصیب سهامداران کرد و ارزش دارایی آنها از ۲۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفت و با چند درصد حباب معامله شد؛ اما در این میان، این صندوق‌های اهرمی معایبی هم دارند که نوسانات قیمتی از مهمترین آن به شمار می‌رود.

ورود ۵ صندوق اهرمی به بازار سرمایه
در حال حاضر ۵ صندوق اهرمی با نام‌های «کاریزما، توان مفید، جهش فارابی، شتاب آگاه و موج فیروزه» به بازار سرمایه راه یافته‌اند. با این که این صندوق‌ها عمر درازی ندارند اما توانسته‌اند جای خود را در دل سهامداران پر ریسک باز کنند. بر اساس آمارهای منتشر شده، خالص ارزش دارایی‌های صندوق‌های اهرمی در حال حاضر به بیش از ۲۰۲ هزار میلیارد ریال رسیده که بیش از ۵۰ درصد آن متعلق به صندوق اهرمی کاریزماست. همچنین بر اساس داده‌های موجود، صندوق اهرمی کاریزما بالاترین نسبت مبلغ یونیت‌های واحدهای ممتاز به یونیت‌های عادی را دارد (۱.۴۲ واحد) که همین موضوع امکان اهرمی شدن این صندوق را در مقایسه با سایر صندوق‌های مشابه بیشتر کرده است. به بیانی دیگر، یکی از دلایل ارزش معاملات بالاتر این صندوق و جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر به این عامل باز می‌گردد. (جدول شماره یک)

کمترین و بیشترین نرخ بازدهی
آنطور که داده‌ها نشان می‌دهد، بیشترین نرخ تعلق گرفته در سقف بازدهی به دارندگان یونیت‌های عادی مربوط به صندوق‌های «موج فیروزه، فارابی و توان مفید» با ۳۰ درصد و کمترین نرخ در سقف بازدهی نیز مربوط به صندوق اهرمی «کاریزما» با ۲۵ درصد است. کمترین نرخ حداقل بازدهی اما مربوط به دو صندوق «کاریزما و شتاب آگاه» با ۲۰ درصد و بیشترین نرخ کف بازدهی مربوط به صندوق‌های «موج فیروزه و جهش فارابی» با ۲۴ درصد است. (جدول شماره ۲)

قیمت معاملاتی
آمارها حاکی از آن است که تفاوت قیمت معاملاتی یونیت‌های ممتاز صندوق جهش فارابی با ارزش خالص دارایی هر واحد آن در مقایسه با ۴ صندوق اهرمی دیگر بیشتر است. هر یونیت صندوق جهش فارابی در حدود ۸.۵ درصد بالاتر از ارزش آن معامله می شود. این تفاوت قیمت در دو صندوق توان مفید و شتاب آگاه به ترتیب با ۲.۶ و ۲.۸ درصد کمتر از سه صندوق اهرمی دیگر است.

ابزاری جدید برای سهامداران
کاوه نصرتی، کارشناس بازار سرمایه با بیان این که صندوق اهرمی یکی از انواع تقریبا جدید صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است که از تکنیک‌ اهرم مالی برای به دست آوردن بازدهی مضاعف از یک سرمایه‌گذاری برای دارندگان یونیت‌های ممتاز سرمایه‌گذاری با تحمل ریسک بیشتر استفاده می‌کند، گفت: این صندوق همزمان از دو ساز و کار «صدور و ابطال» برای دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری عادی و «قابل معامله در بورس (ETF)» برای سرمایه‌گذاری در یونیت‌های ممتاز استفاده می‌کند.
به گفته وی، در این صندوق‌ها می‌توان با استفاده از مکانیزم اهرم، بازده سرمایه‌گذاری برای دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز را به صورت اهرمی افزایش داد، به این شیوه که با سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی، امکان دریافت سود مضاعف وجود خواهد داشت. با این حال باید توجه داشت که زیان احتمالی سرمایه‌گذاران نیز در بازارهای نزولی مضاعف خواهد بود و خاصیت اهرمی این صندوق‌ها در هر دو جهت سود و زیان کار می‌کند. نصرتی با بیان این که واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی(که از انواع صندوق‌های سهامی محسوب می‌شوند) به دو دسته بدون ریسک یا عادی (با تضمین حداقل سود) و پرریسک یا ممتاز (با امکان بازدهی مضاعف) تقسیم‌بندی می‌شوند، گفت: مالکیت واحدهای عادی از طریق صدور و ابطال و واحدهای ممتاز (پرریسک) از طریق خرید و فروش در تابلوی بورس منتقل می‌شود.
وی با اشاره به این که واحدهای صدور و ابطالی(یا عادی) صندوق اهرمی کف و سقف بازده مشخصی دارد که این دو سطح در امیدنامه هر صندوق تعیین می‌شود، افزود: حتی اگر بازدهی صندوق صفر ویا حتی منفی باشد، سرمایه‌گذارانی که واحدهای بدون ریسک یا عادی را خریداری کرده‌اند، به اندازه کف بازدهی سود کسب می‌کنند و از طرف دیگر اگر بازدهی صندوق بیش از سقف بازدهی واحدهای عادی یا همان بدون ریسک باشد، سقف بازدهی تعیین شده به آن‌ها پرداخت خواهد شد. این کارشناس بازار سرمایه با بیان این که عملکرد واحدهای قابل معامله (پرریسک) صندوق‌اهرمی نرخ بازدهی مشخصی ندارد، توضیح داد: از یک سو، واحدهای پرریسک (ممتاز) صندوق اهرمی به دلیل وجود اهرم، امکان نوسانات بازدهی بالایی دارد. بنابراین، اگر بازدهی واحدهای بدون ریسک (عادی) صندوق اهرمی کمتر از حداقل بازدهی تعیین شده باشد، کمبود بازدهی از محل ارزش خالص دارایی‌های واحدهای پرریسک (ممتاز) جبران می‌شود. از سوی دیگر، اگر بازدهی واحدهای بدون ریسک (عادی) بیشتر از سقف بازدهی آن باشد، مازاد بازدهی به سرمایه‌گذاران واحدهای پرریسک تعلق می‌گیرد و در این مرحله خاصیت اهرمی بودن صندوق مشخص می‌شود.

مزایای صندوق‌های اهرمی
صندوق‌های اهرمی برای افرادی که ریسک پذیری بیشتری دارند، جذابیت بیشتری دارد. به بیانی دیگر، این صندوق‌ها ابزاری برای سرمایه‌گذاران کاربرد دارد که از قدرت ریسک پذیری بالاتری برخوردارند. با این حال، این صندوق‌ها مزیت‌هایی دارند که از نگاه نصرتی، افزایش تنوع ابزارهای مالی و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه از جمله مزایای آنها محسوب می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه می‌کند: به طور قطع دارندگان یونیت‌های عادی یا همان افراد ریسک گریز در این صندوق‌ها گاها می توانند بازدهی بالاتری را در مقایسه با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های بادرآمد ثابت به ویژه در مواقعی که بازار سهام صعودی است کسب کنند.
وی تاکید می‌کند: با توجه به سهامی بودن صندوق‌های اهرمی که بر اساس ترکیب دارایی‌هایشان باید بخش عمده مبالغ سرمایه‌گذاری در صندوق را به خرید سهام شرکت‌ها تخصیص دهند، رشد بیشتر این صندوق‌ها می تواند منجر به افزایش تقاضا در بازار سهام شود.

معایب صندوق‌ها
نوسانات قیمتی از مهمترین معایب این صندوق‌ها به شمار می‌رود. در واقع در روزهایی که بازار با هیجانات مثبت و یا منفی مواجه است، نوسانات قیمت این صندوق‌ها در معاملات آن‌ها در بازار سرمایه بسیار تند و بعضا غیرمنطقی می شود. دامنه نوسان قیمت روزانه این صندوق‌ها بین ۱۰ درصد مثبت تا ۱۰ درصدمنفی است و قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در یک روز معاملاتی می تواند ۲۰ درصد نوسان داشته باشد که بنا به گفته نصرتی، این موضوع ناشی از ضعف بازارگردانی و یا فعالیت مدیران صندوق در واکنش به موقع نشان دادن به هیجانات بازار است.
وی ادامه می‌دهد: گاها مشاهده می‌شود که در روندهای صعودی و در قیمت های بالا شاهد صدور واحدهای سرمایه‌گذاری توسط مدیران صندوق‌ها هستیم (مدیران صندوق‌ها تنها اشخاصی هستند که امکان صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری را در یونیت‌های قابل معامله و ممتاز صندوق‌های اهرمی را دارند) که این منجر به افزایش ارزش خالص دارایی‌های تحت مدیریت آن‌ها می شود. با این حال در زمان منفی شدن بازار و یا ایجاد هیجانات منفی این تحرک را در بخش خرید و ابطال یونیت‌های سرمایه‌گذاری مشاهده نمی کنیم. دلیل آن نیز از دید مدیر صندوق این است که با خرید یونیت‌های سرمایه‌گذاری و ابطال آن‌ها، ارزش خالص دارایی‌های کاسته شده و درآمد و کارمزد مدیریت صندوق نیز افت می کند. به این ترتیب در بازارهای منفی بعضا شاهد کاهش قدرت نقدشوندگی یونیت‌های این صندوق‌ها هستیم و یا اینکه سرمایه‌گذار مجبور است یونیت سرمایه‌گذاری خود را با زیان سنگینی به فروش برساند.
به گفته نصرتی، یکی از دیگر از معایب که البته ارتباط با نحوه معاملات این صندوق‌ها دارد و می تواند ارتباط مستقیمی با فرهنگ سهامداری داشته باشد، عدم توجه سرمایه‌گذاران به ترکیب دارایی‌های این صندوق‌ها است. در حالی که اکثر سهام خریداری شده توسط مدیران این صندوق‌ها، شرکت‌های بنیادی در صنایع اصلی بازار است، اما در بسیاری موارد مشاهده شده است که سرمایه‌گذاران خرید و فروش‌های خود را بر اساس روند حرکتی برخی سهام غیرمرتبط با دارایی‌های صندوق تعیین کرده اند که این موضوع در نوع خود عجیب و قابل تامل است.

• هدیه محمودی - خبرنگار
• شماره ۵۲۷ هفته نامه اطلاعات بورس