ورودهای بی‌ابهت

از ابتدای سال ۹۹ تا کنون بیش از ۸۰ نماد بصورت عرضه اولیه وارد بازار سهام شدند که حدود یک پنجم از این نمادها بازدهی منفی داشتند و از طرف دیگر حدود ۳۰ درصد از آنها رشد بیش از ۱۰۰ درصدی را تجربه کردند. برای ارزیابی این عرضه‌ها باید به این نکته توجه کرد که عمده بازدهی بازار از سال ۱۳۹۹ تا کنون، در چند ماه ابتدایی آن سال رخ داد و از اواسط سال ۹۹ تا به امروز، بازاری رکودی را تجربه کرده‌ایم. در نتیجه نمادهای عرضه شده در یک بازار رکودی، در همراهی با کلیت بازار بازدهی چشمگیری نداشتند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد نحوه عرضه این نمادها در طول سالیان اخیر است. روش عرضه اولیه در سال‌های قبل مبتنی بر ارزشگذاری و تعیین قیمت و عرضه با قیمت مشخص به همه فعالان بازار بود. در این روش عملکرد سهم پس از عرضه، بسیار مبتنی بر قیمت عرضه و شرایط بازار بوده و گاها قیمت‌گذاری نماد بیش از ارزندگی واقعی آن در نهایت به بازدهی کمتر نماد منجر می‌شد. در دو سال گذشته روش عرضه ترکیبی در فرابورس مورد استفاده قرار گرفت که این اتفاق باعث شد قیمت‌گذاری منصفانه‌تری، با توجه به شرایط روز بازار، برای نمادهای عرضه اولیه انجام شود. گسترش این روش به عرضه‌های اولیه در بازارهای بورس می‌تواند به بهبود عملکرد عرضه‌های اولیه کمک شایانی کند.
زمان‌بندی عرضه‌های اولیه نیز موضوع دیگری است که در سال‌های اخیر می‌توانست به نحو بهتری مدیریت شود. پذیرش نمادها و عرضه آنها در زمان‌های رکودی بازار منجر به تعمیق رکود و نارضایتی فعالان بازار می‌شود. البته که توجه ویژه‌ای به این موضوع در ماه‌های گذشته صورت گرفته و از حجم عرضه‌های اولیه در شرایط سخت بازار کاسته شده است. افزایش عرضه‌ها در زمان‌های رونق بازار علاوه بر اینکه بازدهی نمادها را افزایش می‌دهد، می‌تواند مانع وقایعی مانند ریزش سال ۹۹ شود.
در نهایت نوع شرکت‌هایی که در این سال‌ها به صورت عرضه اولیه وارد بازار شدند نیز در عملکرد آنها تاثیرگذار بوده است. برخی از شرکت‌ها، که عمدتا مالکیت خصوصی دارند، با هدف تامین مالی وارد بازار شدند و عملکرد سهم و رضایت سهامداران در اولویت بعدی تصمیمات مدیران این شرکت‌ها بود و عرضه‌های زیادی توسط سهامداران عمده این شرکت‌ها پس از ورود به بازار اتفاق افتاد که این عامل باعث شد نگاه فعالان بازار سرمایه به شرکت‌های خصوصی همراه با شک و احتیاط باشد. در طرف دیگر بعضی از شرکت‌های وابسته به دولت، به خصوص شرکت‌های بزرگتر، با استفاده از منابع در اختیار، سعی در حمایت از سهام خود داشتند و بدین طریق اعتماد سهامداران خود را جلب کردند. نظارت بیشتر بر عملکرد سهامداران عمده پس از عرضه سهام در بازار می‌تواند عرضه‌های اولیه را به گزینه‌های بسیار جذابتری برای سرمایه‌گذاری تبدیل کند.
سهام عرضه شده به بازار از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا کنون در مجموع عملکرد چشمگیری از خود به جا نگذاشتند. قیمت‌گذاری بالا در زمان عرضه اولیه، زمان نامناسب عرضه به بازار و عدم حمایت سهامدار عمده از نماد، از جمله عواملی است که منجر به ثبت عملکرد ضعیف در برخی از نمادهای عرضه اولیه شده است. ولی شرایط رکودی بازار، متاثر از مشکلات اقتصادی کشور و کاهش سودآوری شرکت‌های بازار سرمایه، مهمترین عاملی بود که باعث شد خاطره خوشی از عرضه‌های اولیه در سال‌های اخیر در ذهن سهامداران شکل نگیرد.

• احسان جنگجوی - مدیرعامل سبدگردان کوروش

• شماره ۵۶۰ هفته نامه اطلاعات بورس