به گزارش صدای بورس، صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است که عمدتاً در ابزارهای مالی با ریسک پایین مانند اوراق قرضه دولتی، اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی و دیگر اوراق با نقدشوندگی بالا سرمایه‌گذاری می‌کند.
هدف اصلی این صندوق‌ها ایجاد بازدهی پایدار و محافظت از اصل سرمایه سرمایه‌گذاران است. ویژگی‌های اصلی صندوق‌های با درآمد ثابت عبارتند از ریسک پایین، به دلیل سرمایه‌گذاری در اوراق کم‌ریسک، این صندوق‌ها معمولاً در مقابل نوسانات بازار کمتر آسیب‌پذیر هستند و بازدهی نسبتاً پایدار ارائه می‌دهند. بازدهی ثابت، هرچند بازدهی این صندوق‌ها معمولاً به میزان سود سپرده‌های بانکی نزدیک است اما می‌تواند از آن بیشتر باشد و بازدهی ثابت‌تری را در مقایسه با سرمایه‌گذاری‌های مستقیم در سهام فراهم کند. نقدشوندگی، این صندوق‌ها معمولاً قابلیت نقد کردن آسان سرمایه‌گذاری‌ها را دارند و سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌راحتی واحدهای خود را به پول نقد تبدیل کنند. مناسب برای سرمایه‌گذاری محافظه‌کاران، این صندوق‌ها برای افرادی که به‌دنبال یک سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر هستند، بسیار مناسب‌اند به‌ویژه برای کسانی که افق زمانی کوتاه‌مدت یا میان‌مدت دارند. پرداخت سود مستمر، بسیاری از این صندوق‌ها سودهای دوره‌ای (ماهانه یا فصلی) به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند که می‌تواند منبع درآمد مناسب و پایداری باشد. به طور کلی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت برای کسانی که به‌دنبال حفظ سرمایه و دریافت بازدهی معقول و پایدار هستند گزینه مناسبی به شمار می‌روند.
چالش‌ها و پیامدها
یکی از دغدغه‌های اساسی فعالان بازار سرمایه در سال‌های اخیر، موضوع تأخیر در افزایش سقف صندوق‌های درآمد ثابت بوده است. این صندوق‌ها به دلیل ریسک پایین و بازدهی نسبتاً پایدار، یکی از پرطرفدارترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در میان سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی به شمار می‌روند. با این حال، روند طولانی تصویب و اجرای افزایش سقف این صندوق‌ها باعث شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران و مدیران صندوق‌ها با چالش‌های متعددی روبه‌رو شوند.
نقش صندوق‌های درآمد ثابت در هدایت نقدینگی
صندوق‌های درآمد ثابت به‌عنوان ابزارهای کم‌ریسک مالی، نقش مهمی در جذب نقدینگی و هدایت آن به سمت بازارهای مولد و شفاف ایفا می‌کنند. این صندوق‌ها نه‌تنها فرصتی برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز فراهم می‌آورند، بلکه با جلوگیری از حرکت نقدینگی به سمت بازارهای غیرمولد و سفته‌بازی، مانند ارز، طلا و املاک، به ثبات اقتصادی کشور کمک می‌کنند. طبق گزارش بانک مرکزی، حجم نقدینگی کشور تا پایان آبان‌ماه امسال از ۹ هزار و ۳۹۲ همت عبور کرده است. تنها در ۸ ماهه نخست سال جاری، نقدینگی با رشدی معادل ۱۵۰۰ همت مواجه بوده که رقم قابل‌توجهی است. این رشد سریع و بی‌هدف نقدینگی، زمینه‌ساز سفته‌بازی و افزایش تقاضای کاذب در بازارهای غیرشفاف می‌شود. در این شرایط، صندوق‌های درآمد ثابت می‌توانند به‌عنوان ابزاری شفاف و مدیریت‌شده، بخش قابل‌توجهی از این نقدینگی را جذب کرده و آن را در مسیر تأمین مالی اقتصاد واقعی قرار دهند. سهم پول از نقدینگی در آبان‌ماه ۲ هزار و ۲۵۰ همت و سهم شبه‌پول نیز ۷ هزار و ۱۴۱ همت اعلام شده است. این ترکیب نشان می‌دهد که بخش بزرگی از نقدینگی کشور در قالب شبه‌پول (مانند سپرده‌های بانکی) قابلیت جذب توسط ابزارهایی نظیر صندوق‌های درآمد ثابت را دارد، مشروط بر اینکه ظرفیت این صندوق‌ها افزایش یابد.
چرا افزایش سقف صندوق‌ها زمان‌بر است؟
از دلایل زمان‌بر بودن افزایش سقف صندوق‌ها می‌توان به بروکراسی اداری اشاره کرد، یکی از دلایل اصلی تأخیر در افزایش سقف صندوق‌های درآمد ثابت، فرایند پیچیده اداری و تصویب مجوزها توسط سازمان بورس و سایر نهادهای نظارتی است. هماهنگی بین این نهادها اغلب زمان‌بر بوده و تصمیم‌گیری‌ها را به تأخیر می‌اندازد. یکی دیگر از دلایل این مشکل نگرانی از هدایت نقدینگی به سمت ابزارهای کم‌ریسک است، برخی سیاست‌گذاران اقتصادی نگرانند که رشد بیش‌ازحد صندوق‌های درآمد ثابت، جریان نقدینگی را از بازار سهام منحرف کند. با این حال، در شرایط تورمی کنونی و در مواجهه با رشد سریع نقدینگی، نقش این صندوق‌ها در جذب پول‌های سرگردان و جلوگیری از ورود آن به بازارهای غیرمولد بسیار حیاتی است. یکی دیگر از موانع، حساسیت سیاست‌گذاران پولی نسبت به نرخ بهره است. صندوق‌های درآمد ثابت عمدتاً به اوراق دولتی یا سپرده‌های بانکی وابسته هستند و افزایش سقف آن‌ها می‌تواند بر نرخ‌های بهره بانکی تأثیر بگذارد.
پیامدهای تأخیر در افزایش سقف صندوق‌ها
از پیامدهای تأخیر در افزایش سقف صندوق‌ها، تداوم سفته‌بازی است، با عدم افزایش ظرفیت صندوق‌های درآمد ثابت، بخش بزرگی از نقدینگی کشور به سمت بازارهایی مانند ارز و طلا هدایت می‌شود که نه‌تنها شفافیت ندارند، بلکه فشار تورمی بر اقتصاد وارد می‌کنند. کاهش اطمینان سرمایه‌گذاران پیامد بعدی این مساله است. سرمایه‌گذاران به ابزارهایی مانند صندوق‌های درآمد ثابت به دلیل شفافیت، مدیریت حرفه‌ای و ریسک پایین اعتماد دارند. تأخیر در افزایش سقف این صندوق‌ها ممکن است اعتماد عمومی به این ابزارها را کاهش دهد. عدم جذب نقدینگی در صندوق‌های درآمد ثابت، مانع از هدایت این منابع به سمت پروژه‌های توسعه‌ای و بازارهای مولد می‌شود. این مسئله می‌تواند رشد اقتصادی کشور را محدود کند.
مدیریت بهتر نقدینگی
بسیاری از کارشناسان برای مدیریت بهتر نقدینگی توصیه می‌کنند فرایندهای اداری تسریع شود زیرا کاهش بوروکراسی و افزایش شفافیت در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با صندوق‌های درآمد ثابت ضروری است. همچنین توصیه به هدایت نقدینگی به بازارهای مولد دارند، سیاست‌گذاران باید با ارائه مشوق‌های مناسب، جریان نقدینگی را به سمت ابزارهای شفاف و مدیریت‌شده سوق دهند. کار دیگری که می‌توان انجام داد افزایش آگاهی عمومی است، ارتقای دانش سرمایه‌گذاران درباره نقش مثبت صندوق‌های درآمد ثابت در اقتصاد و تأثیر آن‌ها بر کاهش تورم و سفته‌بازی می‌تواند تقاضا برای این ابزارها را افزایش دهد. در شرایطی که رشد نقدینگی کشور به بیش از ۹هزار همت رسیده و خطر سفته‌بازی در بازارهای غیرمولد وجود دارد، صندوق‌های درآمد ثابت می‌توانند نقش مهمی در جذب این نقدینگی و هدایت آن به مسیری شفاف و پایدار ایفا کنند. با این حال، زمان‌بر بودن افزایش سقف این صندوق‌ها به یکی از چالش‌های اساسی تبدیل شده است. تسریع در این فرایند، نه‌تنها به مدیریت بهتر نقدینگی کمک می‌کند، بلکه از ورود آن به بازارهای مخرب جلوگیری کرده و به تقویت بازار سرمایه و اقتصاد واقعی کشور منجر خواهد شد.
افزایش فرایند سقف صندوق‌ها سلیقه ای است
پیمان تاتایی، کارشناس بازار سرمایه وضعیت فعلی صندوق‌های درآمد ثابت را نسبتا مساعد خواند و گفت: با توجه به روندهای مثبت اخیر بورس بسیاری از صندوق‌ها توانستند ذخیره‌های منفی که از قبل داشتند را تا حدودی اصلاح کرده وزیان‌ها را جبران کنند. تاتایی افزود: ارزش کل صندوق‌های بازار سرمایه حدود ۱۲۵۰ همت است و از این میزان ارزش صندوق‌های درآمد ثابت برابر با ۷۵۰ همت است که نشان دهنده سهم بزرگ و رشد سهم بازار این صندوق‌هاست.
این کارشناس بازار سهام ادامه داد: صندوق‌های درآمد ثابت با صدور و ابطال و صندوق‌های ETF، هر یک چالش‌های خاص خود را دارند که گاهی این مشکلات مشترک نیز هستند. برای مثال مشکل جدید صندوق‌های صدور ابطالی، اجبار سجامی شدن مشتریان است در صورتی که صندوق‌های صدور ابطالی عمدتاً مشتریان سیستم بانکی هستند و مساله سجام روند مشتری گیری را محدود می‌کند هرچند که لازم است. وی همچنین گفت: یکی از بزرگترین موضوعات نصاب‌های تحمیلی است که سازمان بورس به صندوق‌های درآمد ثابت دارد. سازمان در گذشته نصاب سهام را به صندوق‌های درآمد ثابت تحمیل کرد و این باعث شد که در برهه‌ای از زمان ذخیره منفی در صندوق‌ها شکل بگیرد و بابت آن حتی بسیاری از مدیران جریمه هم شدند ولی در نهایت سازمان از آن نصاب‌ها عقب نشینی کرد. البته در حال حاضر هم این نصاب‌ها وجود دارند یعنی انگیزه‌ای که برای اعلام این نصاب‌ها اعلام می‌شود، هدایت منابع و یا کاهش ریسک است اما در عمل باعث می‌شود ظلمی در حق سرمایه‌گذاران روا داریم و آن‌ها را مجبور به سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی با بازدهی کمتر کنیم و به نوعی مجبوریم با اوراق دولتی از جیب سرمایه‌گذار به دولت، شهرداری‌ها یا نهادهای مشابه سوبسید دهیم.
این کارشناس بازار سرمایه در رابطه با وضعیت فرایند افزایش سقف صندوق‌ها افزود: باوجود اینکه اخیرا فرایند افزایش سقف صندوق‌ها تا حدودی بهتر شده است اما همچنان سلیقه‌ای و تابع بعضی از متغیرها بوده و علت طولانی شدن آن مشخص نیست. تاتایی در نهایت پیشنهاد داد: درصورت امکان صدور مجوز افزایش سقف صندوق‌ها به روش چک لیست و اتوماتیک باشد، به بیانی دیگر اگر نهادی خود به خود شرایط لازم را احراز کرد، به صورت خودکار سقف صندوق آن باز شود.
-
محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار
- شماره ۵۷۴ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما