به گزارش صدای بورس، این توافق بینالمللی، با پیگیری هدف بازسازی و توسعه جهان پس از جنگ جهانی دوم، شکلگیری نهادهایی همچون بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول را در پی داشت. گرچه این سیستم کمتر از ۳ دهه بعد فروپاشید اما آثار آن همچنان پابرجاست. برتون وودز در نهایت به سلطه دلار آمریکا بر سیستم مالی جهان منجر شد.
شوک نیکسون
در سیستم برتون وودز، کشورها توافق کردند که نرخ مبادله ارز خود را به طلا گره بزنند و این نرخ را ثابت نگه دارند. در آن زمان، آمریکا که به بزرگترین قدرت اقتصادی و نظامی جهان پس از جنگ تبدیل شده بود و نزدیک به ۷۰ درصد طلای جهان را در اختیار داشت، اصرار کرد که مبنای سیستم برتون وودز هم بر طلا و هم بر دلار باشد، به طوری که ارزش دلار با طلا سنجیده شود و ارزهای دیگر با دلار آمریکا ارزشگذاری شوند. این اتفاق رخ داد، هرچند نمایندگان اتحاد جماهیر شوروی از امضای موافقتنامه نهایی سر باز زدند.
آمریکا در سال ۱۹۷۱ قابلیت تبدیل دلار به طلا را به طور یکطرفه لغو کرد و این پایان سیستم برتون وودز بود. با این اقدام که به شوک نیکسون (رئیس جمهور وقت آمریکا) شهرت یافت، دلار به ارز بیپشتوانه و در عین حال، به ارز اندوخته بسیاری از کشورها تبدیل شد. از آن زمان، سلطه دلار آمریکا بر سیستم مالی جهان پا بر جا بوده و با وجود تلاش بسیاری از کشورها برای رهایی از این وضعیت، دلار همچنان مهمترین ارز اندوخته و مبنای قیمتگذاری، تجارت و معاملات کامودیتیها به شمار میرود.
حفظ جایگاه
از پایان جنگ جهانی دوم تاکنون، دلار آمریکا اصلیترین ارز ذخیره جهان و پرکاربردترین ارز در تجارت بینالمللی بوده است. گرچه طی این سالها، سهم دلار از این دو کارکرد روندی نزولی داشته اما جایگاه آن در سیستم مالی جهان همچنان حفظ شده است. تقاضای زیاد جهانی برای دلار به آمریکا امکان میدهد تا با هزینه کمتری دست به استقراض بزند و در عین حال از دلار به عنوان ابزاری قدرتمند در حوزههای سیاسی و اقتصادی سود ببرد.
سوءاستفاده از ابزار دلار، بسیاری از کشورها را به سمت تشکیل گروههای و سازمانهایی برای مقابله سوق داده است. شکلگیری گروه بریکس و پیمان شانگهای را در همین راستا میتوان ارزیابی کرد. گروه بریکس که در سال ۲۰۰۹ پا گرفت، شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است که بیش از یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارند. تقویت همکاریهای اقتصادی و کاهش وابستگی به دلار آمریکا از مهمترین اهداف این گروه به شمار میرود. تاکنون بیش از ۴۰ کشور درخواست عضویت خود را به این گروه دادهاند که با برخی موافقت شده است. در سال ۲۰۲۴ این گروه ارز جدیدی برای مبادلات بینگروهی معرفی کرد که شکل فیزیکی ندارد. اگرچه هنوز واحد پول رسمی برای بریکس وجود ندارد اما این گروه در تلاش است تا با ایجاد سازوکار مستقل مالی، واحد پولی بریکس را راهاندازی کند. این ارز، وابستگی اقتصادهای نوظهور به دلار آمریکا و هزینههای مبادلات آنها را کاهش خواهد داد. البته با این پول جدید، اعضای اصلی بریکس همچون هند به دلیل مزیتهای رقابتی، بهره بیشتری خواهند برد.
از اهداف اصلی شکلگیری بریکس، کاهش وابستگی به دلار بوده که نهایتا به معرفی ارز بریکس منجر شده است. ارز بریکس، یک ارز دیجیتال است که برای مبادلات تجاری بین اعضا طراحی شده است. حال این پرسش مطرح است که آیا ارز بریکس قادر به شکستن هژمونی دلار خواهد بود؟
داستان جدید
اشاره کوتاه به داستان برتون وودز و تلاش برخی کشورها برای کاهش سلطه دلار از آن جهت بود که داستان جدیدی را تعریف کنیم. این داستان در مراحل نخست شکلگیری است و سیستم مالی جهان را دگرگون خواهد کرد.
همگام با شکلگیری گروه بریکس، جهان با موضوع تازهای به نام کریپتوکارنسی آشنا شد. تا سالها این مفهوم چندان مورد توجه قرار نگرفت چرا که تنها به عنوان ابزاری برای مبادله شناخته میشد. اما از یک دهه قبل بازار کریپتوکارنسی با رونق روبهرو شد تا جایی که امروز ارزش این بازار به بیش از ۳.۳ هزار میلیارد دلار رسیده است. در سالهای اخیر، بانکهای مرکزی جهان به ویژه فدرال رزرو آمریکا با همراهی نهادهای مالی و پولی بینالمللی، تلاش زیادی صرف تنظیم مقررات برای این بازار کردهاند. اگر خط خبری حوزه کریپتوکارنسی در ۲ سال گذشته دنبال شود، هدف این تلاشها آشکار میشود. سخنان یک سال اخیر دونالد ترامپ مبنی بر تبدیل آمریکا به مرکز استخراج رمزارزها یا قلب کریپتوکارنسی جهان نشاندهنده اهمیت این مفهوم مالی و پولی نسبتا جدید است.
بر اساس آنچه گفته شد، دور از ذهن نیست که در چند سال آینده، رمزارزی به پشتوانه دلار یا حتی اقتصاد آمریکا و به دست فدرال رزرو راهاندازی شود و جای دلار را در جهان بگیرد. چنین اتفاقی به معنای تقویت هژمونی دلار آمریکا بر بستر بلاکچین است. بر این اساس، شاید روزی شاهد شکلگیری نهادهای جدیدی به نام صندوق بینالمللی رمزارز یا بانک جهانی کریپتوها باشیم و داستان برتون وودز (البته در شکل دیجیتال) تکرار شود.
-
حبیب علیزاده - روزنامهنگار
-
شماره ۵۷۸ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما