جای خالی را درست پر کنید / از تجربه های جهانی استفاده کنید

نهادهای ناظر و تصمیم‌گیر اعم از وزارت اقتصاد، شورای عالی بورس، بانک مرکزی، بیمه مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌ها و بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران و سایر شرکت‌های تولیدی و نهادهای مالی و پولی همگی با سناریوهای مختلفی از تصمیم‌گیری برای آینده و رقابت در آن شرایط مواجه هستند.

پیچیدگی‌ها و عدم اطمینان محیطی، تصمیم‌گیری در هر سطحی (کلان و جزیی) را نیازمند سناریوپردازی می‌کند. در فرآیند سناریوپردازی و تصمیم‌گیری برای آینده، داده و اطلاعات نقش اصلی را ایفا می‌کند، بنابراین ارائه سناریوهای قابل اتکا و مبتنی بر واقعیت نیازمند داده‌های صحیح و طبقه‌بندی شده از رویدادهای گذشته است. به عنوان مثال پیش‌بینی روند متغیرهای کلان اقتصادی، از جمله نرخ بهره، نرخ ارز، بیکاری، تورم و ...، در زیرمجموعه تجزیه و تحلیل ریسک‌های سیستماتیک برای تشکیل ماتریس SWOT صنایع مختلف و تصمیم‌گیری برای آینده این صنایع در سایه ریسک‌های پیش‌رو، نیازمند بانک داده متمرکز از این متغیرها در طول سالیان گذشته است. این در حالی است که با یک جستجوی ساده می‌توان متوجه شد که متأسفانه یا دسترسی به این داده‌ها با در نظر گرفتن اصل قابل اتکا بودن آنها وجود ندارد و یا مراکز مختلف با روش‌های مخصوص به خود داده‌های مختلف و متمایز از یکدیگر را در خصوص هر کدام از این شاخص‌ها ارائه کرده‌اند. در صورتی که می‌توان با مدیریت صحیح سعی در متمرکز و یکپارچه کردن اطلاعات و داده‌های این‌چنینی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی کرد.
در بحث خاص این موضوع و به عنوان مثالی دیگر، عملیات ناشی از فعالیت‌های سازمان بورس و اوراق بهادار و تمامی نهادهای تحت نظارت، در طبقات مختلفی به صورت دائم منجر به تولید داده و اطلاعات می‌شود که در سالیان اخیر هیچگاه مرکز جامع و متمرکزی از این داده‌ها و اطلاعات در اختیار نبوده است. سه طبقه اصلی از داده‌های تولیدی شامل معاملات مربوط به بورس و فرابورس (به صورت رشته‌ای در گروه‌های مختلف شرکت، صنعت و کل بازار)، آمار مربوط به انتشار اوراق بدهی (در زیربخش‌های اوراق شرکتی، شهرداری و دولتی) و آمار مربوط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری (از جمله NAV و بازدهی در دوره‌های مختلف زمانی) است. در حال حاضر برای جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های مربوط به هر کدام از این بخش‌ها، ناگزیر باید به پایگاه‌های اطلاع رسانی مختلف وابسته به ذی‌نفعان این داده‌ها مراجعه کرد که باز هم متأسفانه تجارب چندین سال گذشته نشان می‌دهد در آمار دریافتی خلاءهای بسیاری از نظر قابلیت استناد و همچنین روایی داده‌ها وجود دارد. حال آنکه در سایر کشورها و به عنوان مثال در آمریکا، از جمله با مراجعه به خدمات داده‌های تحقیقاتی وارتون، شامل کامپیوستت و کریسپ (مرکز تحقیقی قیمت اوراق بهادار دانشگاه شیکاگو) می‌توان نزدیک به ۱۰۰ درصد داده‌های مورد نیاز در بخش‌های مختلف بورس‌های آمریکا را با میزان بالایی از کاربرپسند بودن آنها استخراج و مورد استفاده قرار داد. همچنین به عنوان مثالی دیگر و در مرحله‌ای فراتر، وبسایت تحقیقاتی و کتابخانه داده Kenneth R. French به عنوان یکی الگوی مثال‌زدنی، تمامی شاخص‌های مورد نیاز برای تخمین و تحلیل مدل‌های سه و پنج عاملی فاما و فرنچ را کاملاً به روز ارائه می‌کند.
بنابراین همانگونه که ذکر شد و با استناد به اهمیت علم داده در تصمیم‌گیری در دنیای پرمخاطره امروز، در مرحله اول سازمان بورس و اوراق بهادار و در مرحله دوم و در سطحی کلان‌تر، وزارت امور اقتصادی و دارایی با راه‌اندازی پایگاه داده متمرکز از تمامی داده‌های اصلی و جزیی تولید شده در فرآیندهای پولی، بانکی و مالی می‌تواند ضمن افزایش روایی داده‌های مورد استفاده پژوهشگران و فعالان جامعه دانشگاهی، زمینه تصمیم‌گیری و سناریوپردازی کارا را بر مبنای داده‌های سازمان یافته و قابل اتکا فراهم سازد تا حداقل در شرایط توأم با ریسک‌های اقتصادی متعدد، فعالان و مدیران ارشد نهادهای مختلف با معضل اعتبار و روایی داده‌های در دسترس نیز مواجه نشوند.

• مجتبی رستمی نوروزآباد - مدیر ریسک تأمین سرمایه امید