چه‌کسی بر صندوق‌های رمز ارز نظارت می‌کند؟  

به گزارش صدای بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با پشتوانه ارز دیجیتال که به تازگی در آمریکا و دیگر کشورها مورد استقبال قرارگرفته، این روزها در ایران هم دیده می‌شود.

ETF‌های اسپات صندوق‌های بیت‌کوین و اتریوم در ایالات متحده براساس مقررات دولت و SEC آمریکا فعالیت می‌کنند یعنی زیر نظر سازمان بورس ایالات متحده هستند در بقیه کشورها نیز به همین شکل است (ارز دیجیتال نیز در این کشور قانونی است) اما در ایران هیچ قانون و مجوز رسمی مبنی بر فعالیت ارزهای دیجیتال وجود ندارد. با این حال برخی شرکت‌ها صندوق‌های وابسته به ارز دیجیتال را راه اندازی و سرمایه‌های میلیون دلاری در این صندوق‌ها جذب کرده‌اند. این سرمایه‌گذاری در حالی در بازار مالی ایران شکل گرفته که روسای بانک مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار و پلیس فتا فعالیت آنها را تایید نمی‌کنند هرچند تا لحظه تهیه و تنظیم گزارش در وبسایت‌هایی همچون «الگوراک»، «اکسکوینو»، «بینوست» و ... خدمات صندوق‌های متشکل از ارز دیجیتال و سبدگردانی مشاهده می‌شود!

ارز دیجیتال حکمرانی ندارد
رئیس کل بانک مرکزی در رابطه با صندوق‌های متشکل از رمزارز گفت: درباره رمزارزها و کریپتوکارنسی‌ها به طور کل بحث توکنایز کردن، مقرراتی را تنظیم و بیش از ۶ ماه روی آن مقررات کار کرده‌ایم که به زودی کل مقررات را اعلام خواهم کرد.
محمدرضا فرزین افزود: ارز دیجیتال حکمرانی ندارد؛ در رابطه با تتر هم نرخ آن در محدوده نرخ ارز بازار غیررسمی است و این نرخ چندان جهت دهنده نیست. وی انتظام‌بخشی به بازار رمز ارزها و سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری ‌بانک‌مرکزی در این حوزه را از اولویت‌های مهم بانک مرکزی در حوزه فناوری‌های نوین برشمرد و گفت: بانک مرکزی به عنوان متولی مدیریت بازار پول و ارز، سیاست‌گذار و تنظیم‌گر نظام‌های پرداخت کشور و تنظیم‌گر در حوزه رمزپول‌ها و ناظر بر مبادله آنها، با هدف استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت‌های نهفته در توسعه فناوری‌های نوین مالی، تقویت شفافیت در فعالیت‌های مرتبط با رمزپول و آگاهی بخشی به مردم در این حوزه، مقررات رمزپول‌ها را تهیه و برای تصویب به زودی به هیأت عالی بانک مرکزی می‌برد. رئیس هیأت عالی بانک مرکزی با اشاره به مبلغ و میزان بالای تراکنش‌ها در حوزه رمز ارز گفت: در کشور ۲۱۸ کارگزار فعال در حوزه مبادله رمز ارز وجود دارد که ماهانه ۱۰ میلیون تراکنش به مبلغ ۳۵ همت توسط آنها انجام می‌شود. این اعداد، اعداد بزرگی است و می‌تواند ثبات مالی و پولی کشور را تحت تاثیر قرار دهد از این منظر ورود دقیق و سیاستگذاری در این حوزه امری اجتناب ناپذیر و ضروری است.
ما علاوه بر توسعه فعالیت در این حوزه باید نگاه جدی به اطمینان بخشی به ثبات مالی ناشی از فعالیت در این بازار نیز داشته باشیم. فرزین گفت: با مقررات‌گذاری درست و اجرای سیاست‌های احتیاطی توسط بانک مرکزی می‌توانیم از ظرفیت‌های رمزارزها و رمزدارایی‌ها برای مدیریت تحریم‌ها نیز بهره ببریم. وی این چارچوب سیاستگذاری را مستند به مواد (۴)، (۲۴)، (۵۹) و (۶۴) قانون جدید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دانست و گفت: بر اساس این مواد قانونی مسئولیت صدور مجوز و نظارت موثر بر حسن عملکرد «کارگزار رمزپول» و «نهاد امین» را به عنوان اشخاص تحت نظارت بانک مرکزی، متقبل شده و مجموعه مقررات مربوطه از سوی این بانک تدوین و ابلاغ خواهدشد. رئیس کل بانک مرکزی همچنین با اشاره به اهمیت مشارکت و هماهنگی بین دستگاه‌ها برای تدوین مقررات در این حوزه گفت: با توجه به ضرورت تدوین مجموعه مقررات مرتبط با دارایی‌های دیجیتال و توکن سازی انواع دارایی از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان بورس و اوراق بهادار، تمامی مساعی این بانک در تدوین مقررات در این حوزه با دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط انجام خواهد شد.

سازمان ناظر صندوق‌های رمز ارز نیست
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در رابطه با فعالیت زیرزمینی صندوق‌های ارز دیجیتال و بحث نظارت بر آنها گفت: سازمان بورس و اوراق بهادار نظارت‌های وابسته به بازار سرمایه را انجام می‌دهد، ‌ اما بحث رمزارزها در اختیار بانک مرکزی است. حجت الله صیدی افزود: در کشور قوانین خاصی در حوزه رمزارز وجود ندارد. بانک مرکزی در گذشته بخشنامه‌ای در راستای مجوز رمزارزها منتشر کرد و به ارز دیجیتال بانک مرکزی یا همان CBDC پرداخت که پیشرفت‌هایی داشته است. اگر موضوع مجوز رمزارزها به رسمیت شناخته شود صندوق‌ها می‌توانند بیشتر شامل مقررات خاص شوند؛ اما در حال حاضر قانون مشخصی وجود ندارد.

سرمایه‌گذاری در زمین بی‌ناظر
«الگوراک» یکی از ارائه دهندگان صندوق‌های رمزارز است که دو صندوق‌ سرمایه‌گذاری «استیکینگ» و «اکتیو» را با سرمایه‌های میلیون دلاری جذب کرده است. این سایت با کارمزد ۲۰ درصد از بازدهی‌های عجیبی رونمایی کرده است؛ صندوق فراز با بازدهی بیش از ۲۸۷ درصد، دارایی ۵۵۵ هزار دلاری جذب کرده است. «GEM» دومین صندوق «الگوراک» است که سرمایه جذب شده ۱.۶ میلیون دلار دارد و بازدهی آن بیش از ۸۸ درصد است. صندوق «سرآمد» هم بازدهی ۱۲۷ درصدی دارد و سرمایه جذب شده آن ۱.۳ میلیون دلار است. آخرین صندوق این وبسایت با نام «آسایش» و بازدهی بیش از ۴۳ درصدی فعال است که سرمایه‌ای حدود ۷۲۴ هزار دلار جذب کرده است؛ همگی این صندوق‌ها از نوع اکتیو بوده و صندوق استیکینگ تتر نیز بازدهی ١٢ درصد داشته و سرمایه جذب شده آن ۱.۵ میلیون دلار است.

صندوق مشارکت رمزارزی «اکسکوینو»
دومین سایت موجود سه نوع صندوق مشارکت رمزارزی "شفق، ستاره و کیهان" دارد؛ در این سایت کاربر می‌تواند با حداقل موجودی ۱۰۰۰ دلار در قالب یک رمزارز مشارکت داشته باشد. پس از درخواست کاربر برای شرکت در این طرح، دارایی رمزارزی موجود در کیف پول وی برای بازه زمانی سه، شش یا دوازده‌ ماهه مسدود می‌شود و با سبدگردانی انجام‌شده توسط تیم معاملاتی و ربات‌های هوش مصنوعی در سایت‌های بین‌المللی، به‌صورت دوره ای پاداش به حساب کاربر واریز می‌شود.

ناظر نداریم؛ اما مشکلی نیست!
سرپرست بخش سرمایه‌گذاری اکسکوینو گفت: صندوق‌های اکسکوینو برای افرادی که آموزش کافی در زمینه رمزارز ندارند ایجاد شده و به صندوق‌های کم، متوسط و پرریسک تقسیم می‌شوند، برای مثال ارزی مثل بیت‌کوین جزو ارزهای کم‌ریسک بازار محسوب می‌شود اما ارزهایی همچون شیبا پرریسک محسوب می‌شود. وی افزود: سعی شده این صندوق‌ها کمی شخصی‌سازی‌تر باشد تا افراد رمزارز و تعداد ماه‌های قراردادی که می‌تواند سه، شش و ۱۲ ماهه باشد را انتخاب کند. پیشنهاد ما در ابتدا رمزارزهای کم ریسک برای افرادی است که یا می‌خواهند این فضا را تازه شروع کنند و یا صندوق‌های ما را تست کنند تا ببینند به چه شکل است و بعد از این که علاقه‌مند شدند و بازار را رصد کردند می‌توانند از صندوق‌های دیگر نیز استفاده کنند.
رودکی در توضیح نحوه قراردادو پرداخت سود گفت: برای مثال اگر برای ارز اول بازار یعنی بیت کوین بخواهید سه ماهه قرارداد ببندید درصدهای پاداشتان به دو بخش تقسیم می‌شود؛ یک پاداش ساده خواهید داشت و یک پاداش سبد گردانی یا ۲۳ درصد سالانه که ثابت است و ۲۰ درصد که متغیر خواهد بود. هرچه تعداد ماه قرارداد بیشتر شود به طبع درصدها هم بیشتر خواهد شد. همچنین کارمزدی چندانی نداشته و صرفا مشارکت خواهیم داشت. وی ادامه داد: وقتی رمز ارز مدنظر تهیه شد در کیف پول نزد شرکت می‌ماند و قرارداد ۶ ماهه بسته می‌شود؛ در این شش ماه ارز دیجیتال در کیف پول شخص قفل می‌شود و معاملات صورت می‌گیرد برای مثال یک بیت کوین درحال حاضر حدود ۹۸ تا ۹۹ هزار دلار است که برای آن ۲۵ درصد سالانه عدد قرارداد محاسبه و عدد ثابتی مثلاً ماهانه ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلیون تومان داخل حساب سرمایه‌گذاری شده پرداخت می‌شود. با توجه به عملکرد تیم اکسکوینو می‌دانیم همیشه درصد ثابتی وجود دارد حال اگر بازار مثل الان پر نوسان‌تر و جذابتر بود و درصدهای بیشتری از این بازار به دست بیاوریم به بخش متغیر می‌رود که بسته به بازدهی به دست آمده، ۲۰ تا ۲۵ درصد سهم شخص از آن مبلغ است که در گزارش‌های ماهانه اعلام و بعد یکجا با نرخ ارز نقد شده به صورت ریالی به شخص پرداخت می‌شود یعنی یک پاداش ماهانه و یک پاداش انتهای قرارداد داریم.
سرپرست بخش سرمایه‌گذاری اکسکوینو در باره اینکه از چه زمانی در حال فعالیت هستید، گفت: اکسکوینو از سال ۹۶ فعالیت خود را شروع کرده و یک شرکت دانش بنیان بوده که مجوز از معاونت علمی فرهنگی ریاست جمهوری دارد. پشتوانه اکسکوینو هلدینگ "ارنیکا" است. اکسکوینو ۳ صندوق شفق، ستاره و کیهان داردکه تقسیم بندیشان بر اساس رمزارزی است که کاربر انتخاب می‌کند. به طور کل عملکرد این صندوق‌ها بیشتر شبیه سبدگردانی است زیرا کاربر در یک بازه مشخص رمزارز خود را در اختیار اکسکوینو می‌گذارد و شرکت با توجه به آن سود پرداخت می‌کند. رودکی در پاسخ به اینکه مرجع نظارتی و رسیدگی‌کننده در صورت بروز مشکل کدام نهاد است، گفت: در قراردادها (ماده ۸) برای حل اختلاف‌ها آورده شده که طبق آن اشخاص در صورت بروز مشکل می‌توانند به هر مرجع قضایی که در آن بازه زمانی در کشور برحسب صلاحدید امکان پیگیری دارد؛ مراجعه کنند البته در صورت اختلاف ابتدا مذاکرات دوستانه خواهیم داشت و در غیر این صورت مراجع قضایی که صلاحدید لازم در حوزه رمز ارز دارند، مرجع خواهند بود البته در حال حاضر نهاد ناظری برای این موضوع مشخص نشده است و قانونی هم برای رمزارزها وجود ندارد و نهایتا می‌توان به پلیس فتا مراجعه کرد.

سبدهای «بینوست»
بینوست نیز شرکت دیگری است که ۶ سبد در اختیار کاربران قرار می‌دهد. سبد ارز دیجیتال BGC ترکیبی از رمزارزها و طلاست. زیرساخت محاسباتی این سبد براساس پلتفرم انزایم و بلاکچین پالیگان (پلتفرم خرید و فروش و مدیریت سرمایه در حوزه ارزهای دیجیتال بر بستر بلاکچین اتریوم) است. سبد DGOLD ترکیبی از دلار و طلا یعنی پکس گلد است و هیچ رمزارز دیگری در این سبد وجود ندارد. سبد B۲ نیز از ترکیب بیت‌کوین و اتریوم تشکیل شده است و رفتار بزرگان بازار را دنبال می‌کند. پلتفرم انزایم و بلاکچین پالیگان زیرساخت محاسباتی سبد را تشکیل می‌دهند. سبد B۱۰۰ نوع دیگری از این سبدهاست که در ۱۰۰ رمزارز برتر بازار سرمایه‌گذاری می‌کند. این سبد شاخص کل بازار رمزارزها را دنبال می‌کند. سبد BSmart هم با هدف مدیریت ریسک دارایی سرمایه‌گذاران در زمان‌های حساس بازار در این سایت معرفی شده است. در این سبد جز سبدهای دیگر بینوست و دلار، دارایی‌های دیگری اجازه ورود ندارد. سبد BDefi هم به عنوان آخرین سبد این سایت در رمزارزهای دیفای قابل سرمایه‌گذاری است. این گزارش تنها به بخشی از وبسایت‌های به نسبت معروف این بازار تازه نفس اشاره کرد. در حالی که به نظر این‌ها تنها "مشتی نمونه خروارند".

باید خلاء قانونی کریپتوها حل شود
رئیس پلیس فتای تهران در رابطه با فعالیت رمزارزها در کشور گفت: مسئولان باید در حوزه قانون‌گذاری بانک مرکزی، تکلیف را مشخص و مردم را از سرگردانی خارج کنند. بسیاری از صرافی رمز ارز در کشور بدون داشتن مجوز از بانک مرکزی سرمایه مردم را در اختیار دارند و قانوناً کارشان غیرقانونی است و باعنوان استارتاپ فعالیت می‌کنند. داود معظمی گودرزی تاکید کرد: باید تکلیف مشخص شود تا پلیس بتواند قاطع‌تر و منطبق با قانون برای احقاق حق مردم ورود کند تا وقتی خلاء قانونی زیرساختی و فرهنگی وجود دارد خطر و ریسک‌های زیادی در حوزه رمز ارز به وجود می‌آید.

• محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار

• شماره ۵۶۹ هفته نامه اطلاعات بورس